Stam- (roze) en hecatonoblastcellen (blauw) (afb: Frederick Mann et al./Cell Reports)
Platwormen kunnen zichzelf herbouwen vanuit slechts een klein fragment. Wetenschappers denken nu te weten hoe dat komt. Hun stamcellen negeren instructies van dichtbij en reageren op signalen van andere weefsels over lange afstanden. Daarbij zouden voorheen niet eerder ontdekte hecatonoblastcellen een rol spelen. Lees verder
Retinezuur bleek de ‘sleutel’ tot weefselherstel, dat gemaakt wordt van retinal mbv het enzym aldh1a2 (afb: Wei Wang et al./Science)
Weefsel- en/of orgaanherstel na beschadiging is bij zoogdieren maar mondjesmaat voorhanden. Daar valt een mouw aan te passen, zagen onderzoekers. Als een ‘vergeten’ (inactief) gen, aldh1a2, bij muisjes werd geactiveerd, dan werden gaatjes in hun oren min of meer netjes gerepareerd, waar anders littekenweefsel zou zijn ontstaan. Lees verder
De stamceltherapie keert de botontkalking bij de oudere apen om (links de controlegroep) (afb: Guang-Hui Liu lab)
Het herstelvermogen van ons lichaam neemt af naarmate we ouder worden. Dat is een kenmerk van veroudering en een belangrijke oorzaak van ouderdomsziektes. Al jaren vragen onderzoekers zich af of de afname van stamcellen de hoofdoorzaak is van veroudering of slechts een bijwerking. Om die vraag te kunnen beantwoorden dienden ze oudere apen enige tijd ‘vervalresistente’ stamcellen toe en zagen dat de functies en organen van die ‘oudjes’ een jaar of vijf, zes ‘jonger’ werden. Lees verder
In 2012 leverde de ontdekking van een manier om volwassen muizen- en menselijke cellen te ‘herprogrammeren’ naar een primitieve (stamcel-)staat van waaruit ze zich konden ontwikkelen tot elk celtype in het lichaam. Die ontdekking leverde Shinya Yamanaka, bioloog aan de universiteit van Kyoto, een halve Nobelprijs voor Fysiologie/Geneeskunde op.
Zijn demonstratie van hoe deze cellen, geïnduceerde pluripotente stamcellen, gemaakt kunnen worden, wekte ook de hoop dat gepersonaliseerde behandelingen snel mogelijk zouden zijn om beschadigd weefsel te herstellen, maar beloftes zijn nog geen feiten. Veel is nog onzeker over de (on)veiligheid en effectiviteit van dit soort behandeling, die vaak ook nog buitengewoon duur zijn. Lees verder
Door het PROX1-eiwit te verwijderen met een antilichaam bleken beschadigde netvliezen te worden gerepareerd (afb: Jin Woo Kim et al./Nature Communications)
Het lijkt snel te gaan met de pogingen om het verlies van netvliescellen (en zicht) te repareren. Nu heeft een onderzoeksgroep onder aanvoering van Jin Woo Kim van KAIST (ZKor) met succes het herstel van het netvlies en van het gezichts-vermogen bij muisjes bewerkstelligd door een verbinding toe te dienen die het PROX1-eiwit (prospero homeobox 1) blokkeert. Dat eiwit onderdrukt, waarom dan ook, dat herstel. Het effect van die ingreep zou meer dan zes (muizen)maanden hebben voortgeduurd. Nog niet duidelijk is of dat herstel permanent is. Lees verder
Hydeyuki Okano (afb: univ. van Keio)
Een man kan die deels verlamd was door een dwarslaesie zou weer op eigen benen kunnen staan nadat hij een injectie met zenuwstamcellen had gekregen om de schade aan zijn ruggenmerg te behandelen. De Japanse man was een van de vier personen in een onderzoek waarbij geherprogrammeerde stamcellen werden gebruikt bij mensen te met een dwarslaesie. Een andere man kan nu zijn armen en benen bewegen na de behandeling, maar de twee anderen vertoonden geen substantiële verbeteringen. Het onderzoek werd geleid door Hideyuki Okano, een stamcelwetenschapper aan de Keio-universiteit in Tokio, en zijn collega’s. Vooralsnog is er nog geen beoordeeld artikel over het voorval verschenen. Ook zou de proef op grotere schaal herhaald moeten worden om de waarde ervan te kunnen beoordelen. Lees verder
Er zijn nog heel wat hindernissen weg te nemen voor de toepassing van de CRISPR-methode in de regeneratieve geneeskunde (afb: Kam Leong et al./Tissue Engineering)
Regeneratieve geneeskunde richt zich op het herstellen of vervangen van beschadigd weefsel en organen en biedt daarmee hoop aan patiënten met verschillende aandoeningen. Traditionele strategieën, zoals het gebruik van voorlopercellen en biologische stimuli, hebben enig succes gehad, maar ze kampen met beperkingen zoals onbedoelde veranderingen en een gebrek aan precisie. Genoombewerking, met name op CRISPR/Cas9 gebaseerde systemen, biedt een nauwkeuriger en efficiënter alternatief, maar voorlopig is die aanpak nog lang niet vrij van mankementen en zal voorlopig nog wel een (dure) belofte blijven. Lees verder
Met de CRISPR-methode kun je de Yamanakafactoren (hier Oct4) van cellen activeren om ze om te programmeren in stamcellen
De bedrijven OpenAI en Retro Biosciences hebben gezamenlijk het kunstmatig intelligente systeem GPT-4b micro ontwikkeld dat er op gericht is mensen langer te laten leven (tien jaar, belooft Retro Bio) en om organen-op-maat te (laten) fabriceren. Dat de twee bedrijven samenwerken is niet zo vreemd aangezien Sam Altman, oprichter en baas van OpenAI, in 2023 zelf zo’n 180 miljoen dollar in Retro Bio heeft gestoken. Vooralsnog is alleen nog maar proefgedraaid met dit aki-model (aki= algemenen kunstmatige intelligentie). Lees verder
Synthetische organisatorcellen instrueren de stamcellen (ES) om bepaalde weefsels, organen of zelfs embryo’s te vormen (afb: Ophir Klein et al./Cell)
Onderzoekers in de VS hebben een nieuwe manier gevonden om instructies te geven die stamcellen vertellen om te groeien tot bepaalde weefsels. Dat zou iets kunnen betekenen voor het kweken van weefsels of zelfs van volledige organen, maar voorlopig is het zover nog (lang?) niet. Lees verder
Het netvlies is nog knap ingewikkeld en bestaat uit zo’n tien lagen
Groene staar (vaak glaucoom genoemd) is een oogziekte waarbij netvliescellen afsterven. Die lijkt op droge netvliesver-oudering. Daar is geen genees-middel voor. Onderzoeksters van het Trinitycollege in Dublin stellen nu een gentechniek ontwikkeld te hebben die bij muisjes en menselijke oogcellen de ziekte een halt zouden toeroepen. De therapie zou ook werken bij netvliesveroudering (maculadegeneratie), is al eerder aangetoond. Er zijn overigens experimenten gaande met stamcellen om de afgestorven netvliescellen te vervangen. Lees verder