Een rasterelektronenmiskroskoopopname van een kweekembryo van drie dagen (afb: Naomi Moris)
Onderzoekers van, onder meer, de universiteit van Cambridge en het Hubrechtinstituut hebben uitgaand van embryonale stamcellen in het lab een cellenverzameling gekweekt die wel wat weg heeft van een menselijke embryo van 18 tot 21 dagen. Dergelijke ‘modellen’ zouden ten dienste moeten staan van onderzoek. Lees verder
Huidcellen van muisjes werden omgezet in drie typen embryonale stamcellen. Bepalend daarbij was de activiteit van het Eomes-gen en het Ersrrb-gen (afb: univ. van Jeruzalem)
Onderzoekers van de universiteit van Jeruzalem zeggen een manier gevonden te hebben om uitgaande van huidcellen embryonale stamcellen te maken die te vergelijken zijn met de drie typen stamcellen van een vroege embryo. Tot nu toe konden rijpe cellen zoals huidcellen worden geherprogrammeerd tot een minder ‘maagdelijke’ vorm van stamcellen, de pluripotente (de voorloper van alle celtypen in ons lichaam). Zal op een dag een zuigeling geboren kunnen worden die is ontstaan uit huidcellen? Lees verder
Twee wat de onderzoekers ‘blastoïden’ noemen, de embryostuctuur. Groen zijn de trofoblastische stamcellen die zich tot placenta ontwikkelen en rood de embryonale stamcellen (afb: Nicolas Rivron)
Uit placentacellen (of eigenlijk trofoplastische stamcellen) en embryonale stamcellen van muisjes hebben onderzoekers rond Nicolas Rivron van de universiteit van Utrecht een embryoachtig organisme gekweekt. De ‘protoembryo’ zou meer klaarheid moeten geven over de eerste dagen van de zwangerschap, maar tegelijkertijd zullen wenkbrauwen zich fronzen. Je zou je kunnen voorstellen dat op een dag dieren maar ook mensen uit de fabriek komen. Lees verder
Shinja Yamanaka, de ‘vader’ van de pluripotente stamcel
De leeftijd van de donor schijnt geen invloed te hebben op de effectiviteit van geïnduceerde pluripotente stamcellen die worden ‘gewonnen’ uit gerijpte cellen, vaak huidcellen. Niet alleen zijn de verouderingsverschijnselen van de gerijpte cellen verdwenen in de pluripotente stamcellen, maar het maakt ook niet uit of de celdonor jong of oud is als het gaat om de differentiëring in gerijpte cellen met een specifieke functie. Pluripotente stamcellen zouden een volwaardig alternatief zijn voor embryonale stamcellen, of eigenlijk kunnen zijn, want er valt nog meer uit te zoeken. Lees verder
Ribbensalamanders (afb: WikiMedia Commons)
Als er over het herstelvermogen van weefsels gesproken wordt dan kijken mensen met afgunst naar reptielachtigen zoals hagedissen. Die kunnen zo weer een hele nieuwe staart laten aangroeien, terwijl het regeneratievermogen van mensen nogal beperkt is. Nu hebben onderzoekers van het Karolinska-instituut in Zweden het enorme genoom (zes keer zo groot als dat van de mens) van een salamandersoort, de ribbensalamander, uitgelezen. Daarbij hebben zij een hele familie van genen gevonden die die salamanders in staat stellen zelfs weer hele lichaamsdelen te laten aangroeien (daar moet ik overigens niet aan denken…). Daarnaast ontdekten ze micro-RNA-moleculen in de salamander, die normaal bij zoogdieren alleen voorkomen in embryonale stamcellen of in kankercellen. Stof voor veel nader onderzoek. Lees verder
Dit zouden haploïde menselijke embryonale stamcellen zijn (afb: univ. van Jerusalem)
Normaal zijn cellen diploïde. Dat wil zeggen dat ze een dubbel stel chromosomen hebben, van elke ouder een stel. Haploïde cellen hebben slechts een stel chromosomen. Voortplantingscellen zijn haploïde. Tot nu toe waren onderzoekers er alleen in geslaagd haploïde embryonale stamcellen van dieren te maken. Nu schijnt het Israëlische onderzoekers gelukt te zijn haploïde stamcellen van mensen te maken. Dat biedt onderzoekers de mogelijkheid te werken met dit soort cellen. Ik kan me even niet voorstellen wat daar het voordeel van is. Lees verder
Een menselijke embryo bestaand uit acht embryonale stamcellen
De EPS-cellen (groen) zijn zowel te vinden in het embryo (links) als in de moederkoek (placenta) en dooierzak (yolk sac) (afb: Salk-instituut)
Pluripotente stamcellen, die kunnen worden ontwikkeld uit rijpe cellen (huidcellen, bijvoorbeeld), kunnen zich tot alle celtypen in ons lichaam ontwikkelen. Totipotente (embryonale) stamcellen kunnen dat ook, maar zich daarnaast ook ontwikkelen tot buitenembryonaal weefsel zoals de moederkoek. Dat kunnen pluripotente stamcellen niet. Nu hebben onderzoekers een methode ontwikkeld om pluripotente stamcellen een embryonale ‘status’ te geven. Ze noemden die cellen uitgebreide pluripotente stamcellen (in Engelse afko EPS). Lees verder
Hoe ontwikkelt een bevruchte eicel zich tot een volgroeide zuigeling? Dat is een gevolg van een uiterst fijnzinnig staaltje van meet- en regeltechniek. Onderzoekers van het Britse Babraham-instituut hebben geprobeerd te achterhalen hoe die molecuulknoppen werken en ontdekten dat het eiwitcoplex PRC2 in de celontwikkeling een belangrijke rol in speelt (pdf-bestand). Dan wordt er natuurlijk meteen weer gesproken welke mogelijkheden deze nieuwe kennis biedt op het gebied van regeneratieve geneeskunde. Lees verder
Een nefron, het basiselement van de nier (afb: Wiki Commons)
Het regeneratievermogen van verschillende onderdelen in het menselijk lichaam is ondermaats of zelfs niet-bestaand: kapot wordt nauwelijks of niet hersteld. Het hart en de hersens hebben daar last van maar ook de nieren. Waarom dat herstelvermogen van sommige organen en weefsels zo slecht is, is onbekend, maar op diverse fronten wordt geprobeerd de herstelbarrières te slechten. Van muizen maar ook van mensen, zo zou zijn gebleken, kunnen zogeheten niervoorlopercellen, gekweekt worden, uitgaande van embryonale en pluripotente stamcellen, die schade aan het nierweefsel zouden kunnen herstellen. Die voorlopercellen verdwijnen normaal vlak voor of na de geboorte. Het herstel van de nier is een stapje dichterbij gekomen, zo lijkt het. Lees verder