Kloondiscussie in nieuwe fase door ‘zure stamcel’

Antinori

Severino Antinori in 2003 (foto: NOS)

Ooit was er publiciteitsbelust Italiaanse gynaecoloog, Severino Antinori, die eerst oude vrouwen van boven de 60 via ivf aan een kind hielp en die rond 2002 besloot kinderloze echtparen aan kinderen te helpen door te klonen. Hij zegt dat dat is gebeurd, maar bewijs is er niet voor. De verontwaardiging over het handelen van de Italiaanse arts was groot. Nu, zo’n dikke tien jaar later lijkt met de simpele methode die Japanse en Amerikaanse wetenschappers ontdekten om uit volwassen cellen stamcellen te maken (totipotent, wordt gezegd), de barrière om kindjes te maken via klonen alleen maar lager geworden en lijkt de toekomst van Houellebecqs kloonrijk nabij.
Maar Houellebecq schetst geen prachtige, gelukkige nieuwe wereld, maar een cynisch aardrijk van verderf en bederf. Hij is, waarschijnlijk bewust, te somber. Dit is een visioen van een schrijver, maar hoe lang zal dat een visioen blijven? Ik bedoel dat het nu algemeen aanvaarde verbod op klonen van mensen niet langer stand houdt. De mogelijkheden liggen er en vroeg of laat (waarschijnlijk vroeg) zal daar gebruik van gemaakt worden.
Zal dat zijn om mensen te fabriceren als in de Heerlijke Nieuwe Wereld (Brave New World) van Aldous Huxley of zal het een randverschijnsel blijven? Toen reageerbuisbevruchting opkwam werd dat, ook daar mij, met grote argwaan bekeken. Nu schijnt die geboortemethode geaccepteerd te zijn en het overgrote deel van de kinderen wordt nog steeds op de normale, ouderwetse manier verwekt. Is klonen van mensen een wezenlijk grotere stap weg van de natuurlijke weg kinderen te krijgen dan reageerbuisbevruchting? Ik denk het wel, maar welke argumenten heb ik daarvoor? Hooguit zoiets vaags als gruwel voor de industrialisering van de voortplanting (ik praat dan niet eens over een steeds vollere wereld).
De nieuwe methode om stamcellen te maken moet nog van onder tot boven bekeken worden of het allemaal klopt en standhoudt, maar een toch niet echt angstig blad als de Engelse New Scientist denkt dat de maffekloten, de Antinori’s, er mee aan de haal zullen gaan. De methode belooft een geweldig middel te worden bij het herstellen van, door wat dan ook, aangetaste organen. Daarom moeten we, voor die techniek zelfs maar ‘bouwrijp’ is het debat aangaan om een heldere start te maken. Zoiets zegt de commentator van het blad. Dat is mooi, maar zullen de maffekloten van de wereld zich dat aantrekken? Ik denk het niet. De markt is er, de techniek, dus wie houdt ze tegen? En misschien moet je je ook afvragen: Waarom zou je? (,zeg ik met enige schroom). Omdat er een ethische grens wordt overschreden?

AS

Een cel, een scheutje zuur et voilà: een stamcel

Muizen-embryo met STAP-cellen

Een muizenembryo ‘aangevuld’ met STAP-cellen (foto: Haruko Obokata)

Men neme een volwassen cel, legge die in een zuur badje, late die daar een half uurtje liggen en zie daar,  de cel heeft zich omgetoverd  in een stamcel, de alleskunner onder de cellen. Een muisembryo bleek de op die manier gemaakte stamcellen ‘liefdevol’ op te nemen. “Het gevolg is dat je heel eenvoudig van een druppel bloed met simpele technieken een volmaakt identieke tweeling kunt maken”, zegt  Charles Vacanti van de Harvard-universiteit. Vacanti en zijn Japanse collega Haruko Obokata van het Riken-centrum voor ontwikkelingsbiologie in Kobe hebben dat voor elkaar gekregen zonder het DNA te veranderen, zoals in de door, onder meer, Shinya Yamanaka ontwikkelde methode om volwassen cellen om te zetten in pluripotente stamcellen. Die cellen willen zich nog wel eens ontwikkelen tot kankercellen.

Lees verder

65-jarige ziet weer met behulp van gentherapie

Oogdoorsnee“Voor de operatie zag ik een vlek als ik naar iemand keek. Nu zie ik gezichten”, zegt Jonathan Wyatt (65), een van de zes patiënten die leed aan de vrij zeldzame oogziekte choroideremie die met behulp van gentherapie weer kan zien. Het zou dus betekenen dat ‘rommelen’ met genen de ziekte kan stoppen, maar ook dat het zicht herstelt in reeds aangetaste delen. Normaal leidt die ziekte onvermijdelijk tot totale blindheid. Mogelijk dat gentherapie ook een oplossing is voor andere, vaker voorkomende, genetisch bepaalde oogkwalen zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie (de macula is de gele vlek in het oog). Het lijkt er op dat, na een treurige start, gentherapie zo langzamerhand vruchten begint af te werpen. Overigens is dit niet het eerste voorbeeld van een gentherapie toegepast bij oogkwalen. Lees verder

Stamcellen repareren kapotte zenuwbanen

Yvan Torrente

Yvan Torrente

Als zenuwen stuk gaan, dan blijken ze lastig te repareren, met alle nare konsekwenties van dien. Op de een of andere manier blokkeert het lichaam herstel en/of vervanging van de beschadigde zenuwweefsels en al vele jaren zijn wetenschappers op zoek naar een oplossing. Mogelijke oplossingen worden hier en daar wel gemeld, maar het lijkt er op dat het echte ei van Columbus nog niet is gevonden. Italiaanse onderzoekers laten nu weten dat ze op dit terrein enig succes hebben geboekt bij het oplossen van het probleem door pluripotente stamcellen te gebruiken. Ze zouden bij een patiënt de schade aan de perifere zenuwen in de arm hebben hersteld met behulp van de stamceltherapie. Lees verder

Wordt hersenschade herstelbaar?

Omzetting gliacellen in neuronen

De groene cellen zijn gliacellen, de rode stippen de kernen van neuronen. De muis die bij dit beeld hoort had Alzheimer.

Onderzoekers van de Amerikaanse staatsuni-versiteit van Pennsylvania schijnen een methode ontwikkeld te hebben waarmee van gliacellen functionele neuronen zijn te maken. Die methode zou de weg openen naar het herstel van schade aan de hersenen, ook die ontstaat als gevolg van hersenziektes zoals Alzheimer. Volgens onderzoeksleider Gong Chen zou het een ‘doorbraak’ zijn in de lange zoektocht naar methoden om hersenschade te herstellen. Lees verder

Ontwikkeling stamcel lijkt te sturen

Cilia

Cilia

Onderzoekers van de Queen Mary-universiteit in Londen denken dat ze weten hoe ze de ontwikkeling van stamcellen kunnen sturen. Die ontwikkeling wordt geregeld door zogeheten primaire cilia, heel fijne haarachtige structuren die uit de cel steken. Het lijkt een handzaam middel om stamcellen de gewenste richting op te sturen

Lees verder

We puzzelen nog steeds over wat welke genen doen

Cas9

Het enzym Cas9 (Cas staat voor CRISPR-geassocieerd) vormt een sequentiespecifieke endonuclease (=DNA-schaar) als het zich met twee RNA-moleculen verbindt: de RNA-gids (crRNA in de afbeelding) en tracerRNA. 
(afb: pnabio.com)

Toen het menselijk-genoom-project was afgerond, ontstond enige euforie. Nu weten we hoe de boel in elkaar steekt! Tja. Nu zo’n 10 jaar later zijn we nog steeds aan het uitvogelen wat die rond 20 000 genen doen en coderende genen maken maar 2% van het genoom uit. Wetenschap is taaie arbeid. Aan het MIT in het Amerikaanse Cambridge zijn ze enige tijd bezig met een systeem, CRiSPR (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) geheten, dat moet helpen de raadselen der genen aanzienlijk sneller op te lossen dan met de nu gebruikelijke RNA-interferentiemethode. “Hiermee kunnen we systematisch de genen van zoogdiercellen screenen. Dat helpt om te begrijpen wat de functie is van eiwitcoderende genen, maar ook voor niet-coderende delen van het genoom”, zegt David Sabatini, hoogleraar biologie aan het MIT.  Lees verder

Gentherapie in de maak voor bloederziekte

Bloedplaatjes maken stollingsfactor aan

De gele kleur geeft aan dat de stollingsfactor in de bloedplaatjes wordt aangemaakt (foto: Lily Du)

Het lijkt er op dat een gentherapie lijders aan de bloeder-ziekte kan helpen aan de zo node gemiste stollingsfactor-en. Het bloed van die patiënten stolt moeilijk omdat bepaalde stollingsfactor-en ontbreken en elke bloeding zou fataal kunnen zijn. Amerikaanse onderzoekers hebben daar nu een gentherapie voor ontwikkeld. De reparatie van het defect begint met het in bloedstamcellen inbouwen van het gen dat zorgt voor de aanmaak van de ontbrekende stollingsfactor of -factoren. Vervolgens worden die ‘gerepareerde’ bloedstamcellen bij de patiënt weer ingespoten. Proeven met honden bleken succesvol: tweeeneenhalf jaar na de behandeling hadden de honden nog steeds geen last van de voor bloederlijders typerende heftige bloedingen. Lees verder

Veel hersencellen hebben afwijkend genoom

Lang is gedacht, en ik denk het nog steeds, dat alle cellen in ons lichaam hetzelfde DNA hebben. Onderzoekers van het Amerikaanse Salk-instituut in La Jolla hebben die zekerheid nu op losse schroeven gezet. Een groot deel van onze hersencellen, zo heeft hun studie aannemelijk gemaakt, heeft afwijkend erfgoed dat ze, die cellen, uniek maakt. Dat zou ook voor andere celtypen kunnen gelden (en waarom ook niet?) Lees verder

Ontwikkeling stamcellen te voorspellen

Emanuel Nazareth

Emanuel Nazareth (foto: univ. v. Toronto)

Aan de universiteit van Toronto heeft een groep onder-zoekers een methode ontwikkeld om de ontwikkeling van stamcellen beter te sturen. “Hierdoor begrijpen we beter hoe we stamcellen kunnen omzetten in klinisch belangrijke celtypen”, zegt promovendus Emanuel Nazareth werkzaam bij het Zandstra-lab van de Canadese universiteit. Lees verder