De gele kleur geeft aan dat de stollingsfactor in de bloedplaatjes wordt aangemaakt (foto: Lily Du)
Het lijkt er op dat een gentherapie lijders aan de bloeder-ziekte kan helpen aan de zo node gemiste stollingsfactor-en. Het bloed van die patiënten stolt moeilijk omdat bepaalde stollingsfactor-en ontbreken en elke bloeding zou fataal kunnen zijn. Amerikaanse onderzoekers hebben daar nu een gentherapie voor ontwikkeld. De reparatie van het defect begint met het in bloedstamcellen inbouwen van het gen dat zorgt voor de aanmaak van de ontbrekende stollingsfactor of -factoren. Vervolgens worden die ‘gerepareerde’ bloedstamcellen bij de patiënt weer ingespoten. Proeven met honden bleken succesvol: tweeeneenhalf jaar na de behandeling hadden de honden nog steeds geen last van de voor bloederlijders typerende heftige bloedingen.
Bloederziekte of hemofilie is erfelijk. Vooral mannen lijden er aan, vrouwen kunnen drager van het recessieve gen zijn zonder dat de ziekte zich openbaart. Bekend is dat in de Russische tsarenfamilie, de Romanovs, de bloederziekte veel voorkwam. Nog steeds is een op de duizend mannen een hemofiliepatiënt. De ziekte ontstaat doordat het lichaam bepaalde stollingsfactoren niet aanmaakt. Bij 85% van de hemofiliepatiënten is dat stollingsfactor VIII en bij bijna 15% IX. Heel zelden ontbreken andere stollingsfactoren. Daardoor stolt het bloed niet (goed) en kunnen zelfs de kleinste bloedingen, je stoten bijvoorbeeld, tot ernstige bloedingen leiden en zelfs tot de dood.
Bloederziekte wordt behandeld door het ontbrekende stollingseiwit in te spuiten. “In 30% van de gevallen bouwt het afweersysteem antilichamen op tegen dat vreemde eiwit, waardoor de werking vermindert”, zegt onderzoekster Lily Du en dus werd gedacht aan een gentherapie.
Vaak worden bij gentherapie (gemankeerde) virussen gebruikt als voertuig voor gerepareerd DNA. In bepaalde levercellen, waar de stollingsfactoren worden aangemaakt, moet dat ‘goede’ DNA er voor zorgen dat het ontbrekende eiwit wordt aangemaakt. Dat is een vrij riskante techniek en komt voor eenderde van de bloederlijders helemaal niet in aanmerking.dan
Du en haar mede-onderzoekers hebben daarom een andere manier ontwikkeld, om het defect te repareren, waarbij de pijlen gericht werden op de bloedplaatjes, bloedlichaampjes die een rol in het ingewikkelde stollingsproces spelen. Ze gebruikten, zoals al verklapt, bloedstamcellen van de patiënten en zetten die op een kweek. Met behulp van zogeheten lentivirussen werd het goede gen in het DNA van de stamcellen ‘gelast’. Deze gerepareerde bloedstamcellen werden vervolgens in een kweek vermeerderd en bij de patiënt via infuus ingebracht. In het bloed worden deze gerepareerde cellen bloedplaatjes die de benodigde stollingsfactor aanmaakt. Deze gentherapie heeft weinig kwalijke bijwerkingen en ook het eigen afweersysteem accepteert de gerepareerde cellen.
Proeven met drie honden tonen aan dat het werkt. Goed genoeg, tenminste, Weliswaar was de concentratie van stollingsfactoren geringer dan bij gezonde exemplaren, maar die bleek voldoende om ernstige bloedingen te voorkomen en het helingsproces van wonden in te leiden. Bij geen van de drie honden zijn anti-lichamen tegen de stollingsfactor. Na tweeeneenhalf jaar werkte het nog steeds. Nu de volgende stap, dus: mensen. ”
Bron: bdw