CCR5 (afb: Wiki Commons)
Onderzoekers van, onder meer, het stamcelinstituut van de Harvard-universiteit zouden voor het eerst de CRISPR-Cas9-techniek hebben gebruikt om het DNA van bloedstamcellen en afweercellen te redigeren. Ze deden dat om het HI-virus, dat AIDS veroorzaakt, onmogelijk te maken het afweersysteem te ruïneren. De onderzoekers houden wat betreft de waarde van hun methode om de schade van HIV te pareren nog een slag om de arm.
De onderzoekers denken dat hun ‘redactie’methode geschikt is om met een jaar of vijf beproefd te worden in klinische proeven, maar ze waarschuwen vast maar even. Er kunnen zich nog complicaties voordoen en bovendien is het pad van de bestrijding van HIV/AIDS bezaaid met ‘geneeswijzen’ die dat niet bleken te zijn en zelfs als de methode perfect werkt dan zal die nog moeten worden aangepast voor die gebieden waar de ziekte het hardst heeft toegeslagen (bedoeld wordt hoogstwaarschijnlijk Afrika).
Het onderzoek onder aanvoering van Chad Cowan en Derrick Rossi, beiden van Harvard, richtte zich op de genetische aanpassing van het afweersysteem met behulp van de CRISPR-Cas9-techniek. Speciale, eerste-linie-afweercellen, de T-cellen, vormen het doelwit van het HI-virus. De virus-deeltjes slagen er in die cellen binnen te komen via de CCR5-receptor. Als het virus een maal in de cellen is, dan repliceert het virus zich en doodt zijn gastheercel als dank voor het aangename verblijf.
Met behulp van de CRISPR-Cas9-techniek, geleend van bacteriën, wipten de onderzoekers het gen voor de CCR5-receptor uit het DNA van de bloedstamcellen. Dat leverde inderdaad bloedstamcellen op die die receptor niet hadden. In theorie kan een HIV-positieve patiënt die veranderde bloedstamcellen toegediend krijgen via beenmergtransplantatie, net zoals bij leukemiepatiënten gebeurt. Cowan: “We hebben laten zien dat je CCR5 zeer efficiënt kan verwijderen, terwijl de cellen nog steeds functioneel zijn en we hebben heel goed gekeken of zich geen onvoorziene mutaties hebben voorgedaan. Die methode lijkt dus veilig, maar er is nog veel werk te doen. De volgende stap is het uitvoeren van dierproeven. Er zijn uitstekende muismodellen met een menselijk afweersysteem.”
Rossi: “CRISPR wordt nu zo’n twee jaar toegepast en steeds weer blijkt de hoge effectiviteit. Nog niemand had de effectiviteit bij bloedstamcellen beproefd, terwijl velen het er over eens zijn dat dat het eerste doelwit zou moeten zijn van redactietechnieken. Je neemt die cellen van de patiënt, verandert ze en zet ze weer terug.” De onderzoekers botvierden hun krachten op het CCR5-gen in bloedstamcellen en het β2M-gen in T-cellen. Zowel de bloedstamcellen als de afweercellen functioneerden na de ‘genredactie’ normaal.
De CRISPR-techniek is ook aanleiding geweest tot verontrusting omdat het redigeren van het DNA soms onverwachte mutaties elders in het molecuul opleverden. De onderzoekers hebben de techniek toegepast onder diverse omstandigheden, maar konden geen afwijkingen (anders dan bedoeld) ontdekken. “De resultaten bewijzen dat 1.0 van CRISPR bij bloedstamcellen binnenkort bij patiënten is te gebruiken”, zegt Rossi.”
Bron: Eurekalert