Cellen in het beenmerg (afb: WikiMedia Commons)
Door bloedstamcellen te vernietigen met antilichamen bleek het afweersysteem van 18 tot 24 maanden oude muisjes (56 tot 70 jaar bij mensen) te worden verjongd, zo bleek onderzoekers van, onder meer, de Stanforduniversiteit rond Irving Weissman.
Het lijkt er op dat ons afweersysteem, dat met de jaren minder effectief wordt, valt te verjongen. Jason Ross is helemaal lyrisch over deze, wat hij noemt, paradigmaverschuiving (oftewel revolutionaire ontwikkeling), maar dat is dan ook een Amerikaan.
De cellen waar de onderzoekers het op gemunt hebben zijn bloedstamcellen; de stamcellen waaruit zich allerlei soorten bloedcellen (en dus ook afweercellen) uit kunnen ontwikkelen. Met de jaren ontwikkelen die zich vaker myeloïdecellen (beenmergcellen) dan lymfocyten, een verzamelnaam voor T-, B- en natuurlijke-dodercellen die de strijd met ziekteverwekkers aan gaan.
Daardoor is het afweersysteem steeds minder goed gewapend tegen nieuwe bedreigingen door virussen en bacteriën en reageren ouderen ook minder goed op inentingen. “Ouderen maken minder B- en T-cellen aan”, zegt Weissman. “Dat zag je in de coronatijd, toen ouderen vaker stierven dan jongeren. Dat bleef ook zo toen er vaccins beschikbaar kwamen.” Weissman was een van de eersten die in de jaren 80 bloedstamcellen isoleerden en daar veel onderzoek aan gedaan heeft.
Het afweersysteem, vooral de B- en T-cellen, heeft een ‘geheugen’ voor ziekteverwekkers. De tweede keer dat een ziekteverwekker een lichaam aandoet is de afweer sneller en effectiever dan de eerste keer. Zo’n ‘geheugen’ kan ook worden opgebouwd door inenting met vaccins.
Daarnaast bestaat de afweer uit het aangeboren systeem die heel wat minder effectief is. Daar komen de beenmergcellen (granulocyten – neutrofielen, eosinofielen en basofielen – en monocyten) in actie. Die zorgen voor ontstekingen. Dat helpt bij de bestrijding van een ziekteverwekker, maar kan ook een probleem worden; zeker als je ouder wordt. Uit eerder onderzoek was al bekend dat met het ouder worden de bloedstamcellen het evenwicht tussen lymfocyten en beenmergcellen minder goed wordt.
Vernietigen
De onderzoekers vroegen zich af of dat evenwicht hersteld kon worden door bloedstamcellen die vooral myeloïdecellen aanmaken te vernietigen. Zo hoopten zo ‘evenwichtiger’ bloedstamcellen meer kans te geven.
Dat bleek (dus) inderdaad te werken. Ze gebruikten daartoe antilichamen die het specifiek gemunt hadden op die bloedstamcellen die de neiging hadden zich vooral te ontwikkelen tot beenmergcellen. Na zo’n antilichaambehandeling bleken die oudere muisjes inderdaad na een paar weken meer nieuwe T- en B-cellen aan te maken dan de controlegroep.
Door die antilichaambehandeling daalde ook de ontstekingen die het aangeboren afweersysteem gebruikt. Ross: “We waren verbaasd dat een enkele behandeling zo’n langdurig resultaat had. Het verschil tussen behandeld en onbehandeld was ook twee maanden later nog aanzienlijk.”
Weissman, Ross c.s. denken dat het afweersysteem van muis en mens genoeg overeenkomsten hebben dat zo’n behandeling ook bij mensen zo’n effect zou kunnen hebben. Als dat al gebeurt zal dat niet meteen morgen zijn, stelt Robert Signer van de universiteit van Californië in San Diego, die niet bij het onderzoek betrokken is geweest. Zo moet eerst nog worden vastgesteld wat de mogelijke bijwerkingen zijn van de behandeling. Zo zou het vernietigen van die ‘onevenwichtige’ bloedstamcellen kanker kunnen veroorzaken. Aan de andere kant is een beter afweersysteem beter in staat kanker te bestrijden. Hoe dan ook, dat zal eerst uitgezocht moeten worden alvorens de aanpak op mensen zal worden getest.
Weissman: “De meeste immunologen dachten altijd dat als je ouder wordt je deze weefselspecifieke stamcellen (lymfocyten zijn actief in het lymfestelsel; as) kwijtraakt, maar dat is niet waar (zo blijkt; as).”
Bronnen: New Scientist, Science Daily