Hersenstamcellen (rood de kern, groen de mitochondriën) na deling. Cellen met gefragmenteerde mitochondriën (boven) ontwikkelen zich tot diverse soorten hersencellen terwijl de cellen met buisvormige mitochondriën (onder) hersenstamcellen bleven (afb: Ryohei Iwata)
Hersenstamcellen kunnen cellen van het centraal zenuwstelsel genereren, zoals neuronen, astrocyten en oligodendrocyten, zo stelt het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in 2011, maar heel lang is gedacht dat wij mensen het moeten doen met de hersencellen die we bij geboorte hebben gekregen. Nog steeds is die strijd niet beslist, maar nu lijkt toch mening de overhand te krijgen dat in een deel van de hersens wel degelijk gedurende ons leven nieuwe hersencellen ontstaan uit hersenstamcellen. Onderzoeksters in Duitsland rond Ana Martin-Villalba van het het Duitse kankeronderzoekscentrum DKFZ en Anna Marciniak-Czochra van de universiteit van Heidelberg vogelden uit dat de hersenstamcellen ons leven lang worden ‘aangestuurd’ door interferonen, althans bij muisjes, maar die kunnen bij oudere diertjes een last worden.Interferonen zijn signaalstoffen (eiwitten) die een eerstelijnsverdediging vormen tegen virusbesmetting, maar ze zouden ook de oorzaak (kunnen) zijn dat stamcellen in de oudere hersens minder geactiveerd worden om nieuwe hersencellen aan te maken. Daardoor zouden die niet meer in staat zijn om voldoende nieuwe hersencellen aan te maken als compensatie van verloren gegane cellen in het centrale zenuwstelsel.
De onderzoeksters en hun collega’s bekeken de invloed van interferonen op de hersenstamcellen bij jonge (2 tot 3 maanden) en oude muisjes (17 tot 24 maanden). Anders dan tot nu toe aangenomen vonden ze dat de signaalstoffen niet alleen op hogere leeftijd invloed hebben op de activiteit van hersenstamcellen, maar ook bij jonge muisjes. De hersenstamcellen reageren op interferonen, maar reageren na een bepaalde ontwikkelingsfase niet meer. Alleen de uit stamcellen ontstane neuronen (de ‘denkcellen’ as) reageren op de signaalstof(fen? Ik ben er niet achter welke van de twintig soorten interferonen die rol spelen; as) .
De interferonen hebben invloed op de eiwitaanmaak. Daardoor zou de activiteit van het SOX2-gen worden onderdrukt. Het daardoor gecodeerde eiwit is een belangrijke transcriptiefactor dat ervoor zorgt dat het gen-DNA wordt gekopieerd op boodschapper-RNA. SOX2 (het eiwit) zorgt ervoor dat de hersenstamcellen zichzelf kunnen vernieuwen.
“De interferonsturing van de hersenstamcelactivering in twee stappen draagt er aan bij dat de aanmaak van voorlopercellen (voor de verschillende typen hersencellen; as) aan de behoefte is aan te passen”, legt Martin-Villalba uit. In jonge hersentjes (we hebben het nog steeds over muisjes, dat wil niet zeggen dat het per se ook zo bij mensen is, zeg ik eigenwijs; as) zorgen de interferonen voor de sturing van het aantal voorlopercellen. In minder actieve hersens op hogere leeftijd zou dat minder worden.
Therapie voor aandoeningen?
De onderzoeksters zien voor de interferonen een mogelijke rol voor therapieën om, bijvoorbeeld, de aanmaak van nieuwe hersencellen te bevorderen door de aanmaak van interferonen af te remmen. De vraag is of dat mogelijk is zonder de afweerrol van de interferonen tegen virussen in de weg te staan.
Ze stellen dat daar geen sprake van zal zijn, aangezien hersenstamcellen daar voor kunnen zorgen onafhankelijk van de aanwezigheid van interferonen. Die hebben die stoffen helemaal niet nodig om ‘interferonsignalen’ uit te zenden.
Tot nu toe is die truc alleen bekend bij hersenstamcellen, die die gebruiken om zich te beschermen tegen infecties. Of andere volwassen stamcellen in het lichaam deze moleculaire afsteek ook beheersen, is nog niet uitgezocht. Voedsel voor nieuw onderzoek, dunkt me (=as).
Bron: idw-online.de