Gentherapie Parkinson lijkt veelbelovend maar geneest niet

Hersenoperatie voor gentherapie

Bij de gentherapie wordt de vector heel precies op een bepaalde plaats in de hersenen aangebracht (foto: Le Monde)

Frans-Brits onderzoek heeft aannemelijk gemaakt dat een gentherapie bij Parkinson-patiënten is staat is de productie van dopamine in de hersenen weer op gang te brengen. Dopamine is een zogeheten neurotransmitter die, onder meer, wezenlijk is voor de beweging. Parkinson-patiënten hebben te kampen met steeds grotere problemen met hun motorische systeem door het tekort aan dopamine aanmakende cellen. De ziekte van Parkinson is een vrij veel voorkomende hersenaandoening. In Nederland zijn zo’n 50 000 patiënten (2006). Voor het goede begrip: de gentherapie geneest de patiënt niet, maar geeft hem zo’n, naar verwacht, tien jaar een goed werkende motoriek. Uiteindelijk wint de ziekte…
De gentherapie is gericht op het herstel van de productie van drie enzymen die op hun beurt het aanmaken van dopamine (weer) mogelijk maken. Bij de ziekte wordt dat deel van de hersenen (de zwarte kern) aangetast waar dopamine wordt aangemaakt.
Behandeling met L-dopa, een chemische voorloper van dopamine, geeft aanvankelijke goede resultaten, maar dat werkt na een paar jaar niet meer. Er zouden ook aanwijzingen zijn dat L-dopa zich op bepaalde plaatsen in de hersenen ophoopt. Laten we de hersens weer dopamine aanmaken, was dus het idee. Daarvoor werd gebruik gemaakt van een gentherapie. Een zenuwcel kan de stof maken als die drie enzymen aanwezig zijn (dus geproduceerd worden). De gentherapie bestaat er dan uit een, ongevaarlijk gemaakt, virus (in jargon een vector geheten) uit te rusten met de genen die die drie enzymen aanmaken en die vector die genen in het DNA van een zenuwcel te laten inbouwen. Dat is de normale procedure bij een gentherapie (niet altijd even ongevaarlijk, overigens). Dat idee werd eerst, zoals het hoort, eerst in cellen in een petrischaaltje uitgeprobeerd, vervolgens op muizen en apen, alvorens de mens als proefdier aan de beurt kwam. De onderzoekers gebruikten voor hun gentherapie een nieuw type vector, ProSavin, ontwikkeld door het Britse biobedrijf Oxford Biomedica.
De vector werd, op basis van röntgenopnamen, heel precies met een naald in een deel van de hersenen gebracht dat wordt aangeduid met striatum. Vervolgens moet de vector zijn werk doen bij de de striatumcellen en de meegebrachte genen in het cel-DNA lassen. Stratiumcellen werden aangesproken omdat de aantasting van de hersenen door Parkinson daar geen effect heeft. Bij dierproeven bleek dat te werken en de cellen gingen ook dopamine daadwerkelijk produceren.

De eerste operatie met een menselijke patiënt vond al in 2008 plaats. Er zouden nog 14 patiënten volgen die dezelfde behandeling zouden ondergaan. Alle patiënten waren 24 uur na de operatie weer op de been en konden het ziekenhuis na een week verlaten. “Er waren geen ontstekingen te zien of andere ongewenste bijwerkingen”, zegt onderzoeker Stéphane Palfi.
De verbetering werkte op de motoriek, maar niet op het trillen. “Dat zou het gevolg van de dosering kunnen zijn”, zegt Palfi. De patiënten kregen verschillende doses vector ingespoten. PET-beelden laten zien dat de dopamine ook daadwerkelijk wordt aangemaakt. Bovendien bevordert de therapie de omzetting van L-dopamine, die oraal wordt ingenomen, in dopamine. Alle patiënten hebben nog steeds baat bij de behandeling. Palfi heeft er geen probleem mee dat er in dit onderzoek niet is vergeleken met een placebobehandeling en is gewerkt met een dubbelblindprotocol. Je ziet toch dat het werkt, is zijn simpele redenering. Hij vindt dat je het zou moeten vergelijken met een andere therapie.

Zijn collega in Engeland Nicholas Mazarakis waarschuwt dat we niet te vroeg moeten juichen. “We moeten het bij meer mensen uitproberen en ook zien uit te vinden wat de best werkzame dosis is.”  Zo moesten patiënten met de hoogste dosis  hun dopamine-medicatie staken, anders kregen ze vreemde bijverschijnselen. En wat meer is: de therapie houdt het voortschrijden van de ziekte niet tegen. Zij verlengt de ‘wittebroodsweken’ van de patiënt van 3 tot 5 jaar met de L-dopa-therapie naar een jaar of tien.

Bron: Le Monde

2 gedachten over “Gentherapie Parkinson lijkt veelbelovend maar geneest niet

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.