De weefsels waarvan monsters zijn genomen (bij mannen en vrouwen verschillend) en van de cellen het RNA is uitgelezen (afb: Gad Getz et. al.)
Een analyse van de RNA-gegevens van zo’n 500 proefpersonen van 29 verschillende weefsels heeft aangegeven dat ons lijf stikt van de mutaties. We zijn heftig mozaïsch oftewel door die mutaties hebben cellen in een weefsel verschillende genomen. Dat mozaïcisme stijgt met de jaren. Vooral longen huid hebben daar last van en dat zijn niet toevallig twee organen die het meest met de buitenwereld in aanraking komen. Dit is de grootste studie op dit terrein in haar soort. “Een aanmerkelijk aantal cellen in ons lichaam hebben al kankermutaties”, zegt geneticus Iñigo Martincorena van het Britse Wellcome Sanger-instituut die niet aan het onderzoek heeft deelgenomen. “Dat zijn de zaadjes voor kanker.”
Mozaïcisme ontstaat als de genomen van cellen in een weefsel gaan verschillen door mutaties. Die mutaties kunnen ontstaan door fouten bij de deling van cellen maar ook door invloeden van buitenaf zoals radioactiviteit, uv-straling of sigarettenrook. Eerdere studies hadden al uitgewezen dat in de huid veel mozaïcisme voorkomt, maar ook in de slokdarm en in bloedcellen. Daar zijn onderzoekers achtergekomen door de genomen van vele weefselcellen uit te lezen.
Gad Getz, informatisch bioloog van het algemeen ziekenhuis in Boston, en zijn medeonderzoekers besloten het anders aan te pakken. Ze doorzochten een verzameling met RNA-gegevens van 29 verschillende weefsels van zo’n 500 proefpersonen, de GTEx-databank. RNA-moleculen zijn kopieën van stukken DNA en als het DNA gemuteerd is, dan komen die soms ook voor in de kopieën (lang niet al het DNA ‘codeert’).
Die methode heeft haar beperkingen. Te beginnen vooral met de laatste verwoordt in de vorige zin. Je spoort via DNA maar een klein deel van de mutaties in het DNA op. Getz en de zijnen vonden dan ook veel minder mozaïcisme dan op grond van voorgaande DNA-studies mocht worden verwacht. Martincorena vindt het echter vooral belangrijk dat is aangetoond dat het verschijnsel zich in een groot aantal weefsels voordoet.
Het ligt voor de hand dat weefsels waarin de cellen vaak delen zoals in de huid en in de slokdarm vaak veel mutaties bevatten. Het aantal mutaties neemt ook toe met de leeftijd en ook dat is niet. Dan is het, wat mij betreft, toch tamelijk opmerkelijk dat in een orgaan waar celdeling vrijwel niet voorkomt en dat erg goed is afgeschermd van de boze buitenwereld, toch relatief vaak tumoren voorkomen.
TP53
De tumoronderdrukker p53 (afb: Wikicommons)
TP53 (ook vaak aangeduid met p53 of tumorsupressorgen) is een gen dat helpt bij de reparatie van het DNA. Je zou het de waker van het genoom kunnen noemen. Juist dat gen is vaak gemuteerd. Sommige mutaties in TP53 worden in verband gebracht met kanker, maar waarschijnlijk zijn er meer mutaties nodig om het inderdaad zover te laten komen. Er zal dus moeten worden uitgezocht welke mutaties tot kanker leiden. Mutaties, laten we niet vergeten, hoeven niet per se slecht te zijn. Als er geen mutaties ontstonden was er ook geen evolutie. Het verhaal in Nature wordt mij te veel in de richting van kanker getrokken (zegt as).
Hoe dan ook, dit ‘rommelige’ resultaat is niet uitzonderlijk, schijnt het. maar normaal. Daar moeten we misschien even aan wennen.
Bron: Nature