CAR-T-cellen (blauw) vallen kankercel aan (afb: SKI)

Onderzoekers hebben afweercellen van muisjes (T-cellen in dit geval) vijf keer langer actief gehouden dan dat muisjes normaal oud worden (tweeënhalf tot drie jaar). Daarmee lijkt een oude stelling van de baan die zegt dat afweercellen een houdbaarheidsdatum hebben. Die ontdekking zou ook iets kunnen betekenen voor het kankeronderzoek, maar ook voor vaccinatieprogramma’s en en voor gezond(er) oud worden.
Het is vreemd, maar zulke langlopende onderzoeken komen zelden voor. Gemiddeld duurt een onderzoek zo’n drie jaar en dan op naar de volgende. De eerste acht jaar heeft dit project dan ook geen financiële ondersteuning gehad en dreef op de vrijwillige inzet van de onderzoekers, die het, zo stelt het Amerikaanse blad Wired, erbij deden uit nieuwsgierigheid en gedrevenheid. David Masupost was de aanstichter. Hij stelde dat ze door zouden gaan tot de wielen er vanaf zouden vallen. “Maar die vielen er niet af”, maar hoe lang moet je dan doorgaan om je gelijk te bewijzen.

Het afweersysteem werkt voortdurend zijn geheugen bij. De tweede keer als een kwaadwillende indringer wordt gesignaleerd maakt het afweersysteem sneller een eind aan de bedreiging dan de eerste keer. De bedreiger wordt dan herkend. T-cellen hebben een belangrijke rol bij het onschadelijk maken van die bedreigers.
Het leek er echter op dat als die T-cellen te vaak gestimuleerd worden dan ze dan vermoeid, minder strijdbaar zouden worden. Dat leek sedert 1961 de stand van zaken te zijn. Masopust wilde er echter niet aan dat T-cellen een houdbaarheidsdatum hadden en dan als soldaatjes zonder munitie zouden fungeren. Waardeloos dus.

Dus gingen hij en wat collega’s muisjes besmetten met een virus. Daartegen kwamen de T-cellen in actie. Twee maanden later kregen de beestjes een tweede stoot virus om het afweergeheugen te versterken, weer twee maanden later een derde. Die konden vervolgens korte metten maken bij een nieuwe besmetting. Masopust: “Hun T-cellen waren te goed om ze te vernietigen.”
De onderzoekers vermeerderden die T-cellen in kweken en entten daarmee nieuwe muisjes in en gaven ze ook weer twee opfrisprikken. Ook daar bleven die T-cellen volledig gevechtswaardig. Zo gingen de onderzoekers verder met de volgende generaties, tot ze uiteindelijk bij de zeventiende kwamen, waarbij de volgende generaties werden ingeënt met de T-cellen van de vorige generatie.
De cellen bleven actief en zich delen. De hele tien jaar die de proef duurde. Eigenlijk zijn T-cellen sprinters, maar kennelijk kunnen ze zich ook omscholen tot marathonlopers, stelt Masopust.

Decennia oud

Dat afweercellen zo lang actief blijven is volgens immunologe Susan Kaech van het Salkinstitituut voor biologie niets bijzonders. T-cellen van mensen schijnen het tientallen jaren vol te houden. Wat ze bijzonder aan de proef vindt is dat uithoudingsvermogen van die T-cellen. “Het is net zoiets als elke maand een marathon lopen terwijl je altijd lucht genoeg hebt en er niet langer over gaat doen.”
Volgens haar, ze is niet bij het onderzoek betrokken geweest, zou met die kennis T-cellen kunnen worden ‘gedresseerd’ om ze volop strijdbaar te houden. Zo zouden de T-cellen ook niet in de war raken als het virus muteert zoals nu bij de antilichaambenadering van corona. “Die (aldus ‘gedresseerde’ T-cellen;as) hebben zo’n breed spectrum dat die ook andere delen van het virus kunnen herkennen.” Oftewel: het afweersysteem is breed opgeleid, denkt Masopust.

Vreemd genoeg schijnen die T-cellen wel moe gebeukt te kunnen worden door kankercellen. Hoe dat komt is niet duidelijk. Dat ligt zoals dit onderzoek aantoont niet aan de houdbaarheidsdatum van T-cellen (die lijkt er niet te zijn). De oorzaak moet dus elders gezocht worden.
Ook zou deze kennis gebruikt kunnen worden voor het vergroten van de werking van immuuntherapieën zoals de CAR-T-methode. Masopust weet niet waar de ‘leeftijdloosheid’ van T-cellen genetisch gezien vandaan komt, maar die genetische afwijkingen zouden de werkzaamheid van immuunbehandelingen wel eens kunnen uitbreiden.
Ook voor het verouderingsproces zouden levenslange gezond functionerende eigenschappen een zegen zijn, maar hoe houden we die T-cellen actief? Er zijn nog veek meer vragen onbeantwoord. In ieder geval lijkt de stelling van de beperkte ‘houdbaarheid’ van T-cellen niet langer houdbaar.

Bron: Wired