Onder meer door Modern en het AMC wordt gewerkt aan een vaccin tegen hiv (afb: webmd.com)

Het hi-virus muteert te snel om er een ‘ouderwets’ vaccin voor te ontwikkelen. Tijdens de coronapandemie raakte de ontwikkeling van bRNA-vaccins in een stroomversnelling.  Nu lijken die ook het hi-virus ‘in het oog’ te krijgen. Voorlopig is het nog zoeken.
Vaccins zijn er tegen allerlei infectieziekten, van rodehond tot de coronaziekte. Bij het humane immunodeficiëntievirus werkt dat echter niet. Dat muteert namelijk veel sneller dan bijvoorbeeld het coronavirus doet. Daardoor bestaan er veel verschillende hiv-varianten. Een goed werkend vaccin moet daarom speciale antilichamen genereren die verschillende hiv-varianten kunnen herkennen. De tot nu toe uitgeprobeerde vaccins slaagden er niet in om genoeg hiv-besmettingen te voorkomen.
De nieuwe ‘mode’ van de RNA-vaccins biedt echter hoop. Het farmaceutische bedrijf Moderna ontwikkelt nu een RNA-vaccin tegen hiv dat als eerste op mensen wordt getest. Ook onderzoekers van het AMC zoeken de oplossing in deze techniek.
Hiv valt cellen van het afweersysteem aan en veroorzaakt de ziekte aids. Een RNA-vaccin bevat de code van een stukje van een virus,  en niet, zoals in de meeste oudere types vaccins , een stukje virus. Met dat RNA, bouwen de cellen van een gevaccineerde zelf het stukje virus. Het immuunsysteem herkent dat stukje vervolgens als indringer en maakt antilichamen aan. Die herkennen het virus dat vervolgens door het afweersysteem wordt vernietigd.

Het is relatief makkelijk om het RNA in zo’n vaccin aan te passen. Daardoor kost het maken van een RNA-vaccin over het algemeen minder tijd dan het maken van een klassiek vaccin. Die RNA-vaccins hebben de ontwikkeling van vaccins  in een stroomversnelling gebracht.

Nog niet

Er blijft een groot maar: diezelfde mutatiesnelheid van hiv. Dat zou betekenen dat er verschillende prikken nodig zijn, maar hoeveel is vooralsnog niet bekend. Doordat de ontwikkeling van vaccins met de komst van de RNA-variant aanzienlijk is versneld is dat echter een minder groot probleem geworden.

Het idee voor een reeks vaccins komt uit de praktijk. Ongeveer 20% van de mensen die hiv oplopen en niet behandeld worden, maakt breed neutraliserende antilichamen aan. Bij een aantal van die patiënten is de ontwikkeling van hun antilichamen in kaart gebracht. Als de eerste virusvariant iemand infecteert en die persoon maakt antilichamen tegen het virus aan, zijn er altijd een paar varianten die ontsnappen aan het afweersysteem. De afweercellen die de antilichamen aanmaken, reageren daarop door die aan te passen op die varianten. Vervolgens zijn er weer een aantal virusvarianten die eronderuit komen enzovoorts.
Daardoor zouden de antilichamen op een gegeven moment breed neutraliserend worden. Zo’n proces duurt maanden of zelfs jaren. Voorlopig is een goed werkend RNA-vaccin tegen hiv nog toekomstmuziek.

Bron: Kennislink