Het zeeanemoontje Nematostella vectensis is ‘onsterfelijk’ (afb: WikiMedia Commons)
De zeeanemoon Nematostella vectensis is feitelijk onsterfelijk. Ontwikkelings-biologen onder aanvoering van Ulrich Technau (@dres) van de Universiteit van Wenen zouden voor het eerst mogelijke kandidaten voor multipotente stamcellen in de zeeanemoon hebben geïdentificeerd. Deze stamcellen worden gereguleerd door evolutionair zeer goed bewaarde genen, die bij mensen en andere zoogdieren doorgaans alleen actief zijn bij de vorming van geslachtscellen, maar die oudere diersoorten zoals neteldieren een hoge mate van herstelvermogen geven waarmee die, in theorie, niet zouden verouderen. En weer lonkt de eeuwig jonge mens.“We leven zo lang als onze stamcellen” is een ietwat gewaagde maar daarom toch niet minder ware uitspraak. Stamcellen dragen bij aan de constante vernieuwing van verschillende weefsels bij meercellige organismen. Als stamcellen dit vermogen verliezen of hun aantal in de loop van het leven afneemt, veroudert het organisme of ontwikkelt het ziektes. Overigens hebben niet alle weefsels bij zoogdieren die systeemonderhoudende cellen.
Terwijl zoogdieren en de meeste gewervelde dieren alleen delen van bepaalde organen of ledematen kunnen regenereren, hebben andere diergroepen veel sterkere herstelmechanismen. Dit vermogen wordt mogelijk gemaakt door pluripotente of multipotente stamcellen, die bijna alle of veel celtypen van het lichaam kunnen vormen.
De zeeanemoon Nematostella vectensis is daar een meester in. Dat beestje kan zich ongeslachtelijk voortplanten door uit te lopen en vertoont ook geen tekenen van veroudering, wat het neteldiertje een interessant onderwerp maakt voor stamcelonderzoek. Onderzoekers waren er echter nog niet in geslaagd om de stamcellen in deze diertjes te identificeren.
Ulrich Technau en medeonderzoekers schijnen daar nu dan wel in geslaagd te zijn door op basis van hun specifieke transcriptoomprofielen te bepalen uit welke stamcellen gespecificeerde cellen zijn ontstaan. “Door analyses van de genactiviteit van afzonderlijke cellen en transgenese te combineren, zijn we in staat geweest om een grote populatie cellen in de zeeanemoon te identificeren die gedifferentieerde cellen vormen, zoals zenuwcellen en kliercellen, en daarmee kandidaten zijn voor multipotente stamcellen”, zegt hoofdauteur Andreas Denner van de Universiteit van Wenen. Die stamcellen zouden tot nu toe onontdekt zijn gebleven vanwege hun geringe omvang.
Oude genen
Deze potentiële stamcellen bevatten de evolutionair gezien zeer oude genen nanos en piwi, die in alle diercellen de ontwikkeling van geslachtscellen (zaad- en eicellen) mogelijk maken. Door het nanos2-gen te veranderen met behulp van de CRISPR-genschaar, konden de wetenschappers ook bewijzen dat het gen noodzakelijk is voor de vorming van geslachtscellen in zeeanemonen. Ook bij andere dieren is aangetoond dat dit gen essentieel is voor de productie van geslachtscellen.
Dat wijst er op dat deze genfunctie ongeveer 600 miljoen jaar geleden al ontstond en tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven. Nu nog even uitzoeken hoe die oude genen het zeeanemoontje in theorie onsterfelijk hebben gemaakt, terwijl wij mensen nauwelijks dee honderd halen.
Bron: Science Daily