Het mysterie van de ‘onsterfelijkheid’ van kankercellen

Telomerase

Telomerase bouwt telomeren aan het eind van een chromosoom . DNA-polymerase zorgt voor de tweede streng (afb: WikiMedia Commons)

Kankercellen zorgen vaak voor dood en verderf, maar hebben zelf een soort ‘onsterfelijkheid’ verworven. Ze kunnen zich tot haast in het oneindige delen en dat leidt tot dodelijke woekeringen (als daar niks aan gedaan wordt). Onderzoekers hebben nu weer een tipje van die ‘onsterfelijkheidssluier’ opgelicht. Zo schijnen kankercellen een manier gevonden hebben om het inkorten van de uiteinden van de chromosomen (de telomeren) een halt toe te roepen. Die telomeerlengte heeft iets met deelactiviteit te maken.
Als ze al delen dan hebben cellen een houdbaarheidsdatum. Na vijftig delingen is het wel mooi geweest. Die deelactiviteit schijnt bepaald te worden door de telomeerlengte. Bij elke celdeling worden die telomeren korter tot de telomeer niet meer korter kan. Dat is een belangrijk mechanisme van de celveroudering.
Bij kankercellen is dat mechanisme uitgeschakeld. Uit eerder onderzoek was al naar voren gekomen dat bij 85% van de tumoren dat het enzym telomerase verantwoordelijk is voor het behoud van de telomeerlengte. Andere tumoren schijnen dat op een andere manier te bewerkstelligen, maar niet duidelijk is hoe.

Wetenschappers van het Duitse kankerinstituut in Heidelberg zijn eens wat dieper in de materie gedoken als onderdeel van het onderzoeksproject „Pan-Cancer Analysis of Whole Genomes“. Ze zijn in meer dan 2500 tumormonsters op zoek gegaan naar rariteiten in het genoom van de kankercellen die te maken zouden kunnen hebben met het onbeperkte vermogen tot delen.

Slechts 13%

In slechts 13% van de gevallen vonden de onderzoekers erfgoedveranderingen die te maken hebben met de activering van de telomerase-aanmaak. “Bij de meerderheid van de 2500 monsters zagen we een verhoogde activiteit van het telomerase-gen, zonder dat er veranderingen in het genoom te ontdekken vielen die dat kunnen verklaren”, zegt onderzoekster Lina Sieverling. “Daar kunnen epigenetische verandering voor verantwoordelijk zijn.”

De epigenetica gaat over de activiteit van de verschillende genen op het genoom. Je zou die kunnen zien als een soort schakelkast voor genen. De stand van de ‘schakelaars’ kan ook worden overgedragen op de dochtercellen die ontstaan na deling. Die epigenetica zou dan ook een rol bij de onsterfelijkheid van kankercellen kunnen spelen. Het hoeven niet altijd mutaties in de genen te zijn die leiden tot ziektes, maar het kunnen ook mutaties zijn in de genactiviteit,

Van de 13% van de monsters waar het telomerasegen was gemuteerd bleek dat de cellen in zo’n 64 gevallen gebruik hadden gemaakt van alternatieve mechanismen voor telomeerverlenging. Bij die kankercellen zagen de onderzoekers twee opmerkelijke dingen. Normaal bestaan telomeren uit een herhaling van zes nucleotiden (bouwstenen van DNA). De telomeren zagen in die 64 gevallen er anders uit. Bovendien waren in die cellen stukjes telomeer in het telomerase-gen ingebouwd.
Heel veel wijzer lijken de onderzoekers niet te zijn geworden, maar toch zien ze al praktische mogelijkheden van wat ze tot nu toe hebben ontdekt. “De telomeerverlenging is zeker een achilleshiel van alle kankercellen”, zegt onderzoeksleider Lars Feuerbach, “en daarmee belangrijk doelwit voor de ontwikkeling van behandelingen. Dan is er wel meer kennis voor nodig van wat er op moleculair niveau gebeurt.” Meer onderzoek dus.

Bron: bdw

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.