Het klinkt tamelijke wanhopig. Je moet wel ten einde raad zijn als je hersencellen van varkens in je hoofd laat inplanten, maar vier Parkinsonpatiënten hebben daar daadwerkelijk in toegestemd. Alle vier tonen enige vooruitgang nu anderhalf jaar na de operatie. Normaal vergaat het Parkinsonpatiënten steeds slechter. Onlangs zijn de hersens van weer achttien Parkinsonpatiënten voorzien van varkenshersencellen.

De ziekte van Parkinson is een gevolg van het gaandeweg afsterven van hersencellen die dopamine produceren. Medicatie komt neer op het aanvullen van het dopaminetekort, maar in de loop der jaren gaan de resultaten toch achteruit. Een dopaminetekort leidt tot storingen in de motoriek.
De methode is ontwikkeld door het Nieuw-Zeelandse bedrijf Living Cell Technologies. De cellen worden ‘geoogst’ in de zogeheten plexus choroideus van varkens. Daar worden groeifactoren en signaalmoleculen aangemaakt die er voor moeten zorgen dat de hersencellen gezond blijven. Het idee is dat die stoffen de overblijvende dopaminecellen gezond houden, waardoor de aftakeling op zijn minst vertraagd zou worden.
Die aanpak schijnt succesvol geweest te zijn in een onderzoek bij ratten, die een rattenversie van Parkinson hadden. “Het is alsof je een kleine neurochemische fabriek toevoegt om de groei en het herstel van hersencellen te bevorderen”, zegt onderzoeker Ken Taylor van het Nieuw-Zeelandse bedrijf.

De varkenscellen worden in een poreuze laag alginaat verpakt (gemaakt van zeewier) om te voorkomen dat de afweercellen van de patiënt de vreemde cellen aanpakt. Een soortgelijke aanpak is ook gebruikt om cellen van een varkensalvleeskier te implanteren in suikerpatiënten. Elke alginaatcapsule heeft een doorsnee van een halve millimeter en bevat zo’n duizend varkenscellen. Bij de eerste proef met vier patiënten werden 40 capsules geïmplanteerd.

Verbetering

Het viertal proefpersonen ondervond een verbetering van 14 punten op een 199-puntsschaal, maar volgens Steven Gill van de universiteit van Bristol (Wales) zou dat een placebo-effect kunnen zijn. De verbeteringen werden onmiddellijk na de implantatie van de varkenscellen geconstateerd. “Hersencellen groeien niet zó snel.” Uit eerder onderzoek was al gebleken dat Parkinsonpatiënten bijzonder gevoelig zijn voor placebo-effecten. Er waren zelfs mensen die verbeteringen ondervonden omdat ze die verwachtten.
Gill denkt ook dat de patiënten zo snel leken te herstellen omdat ze hun toestand hadden overdreven om in aanmerking voor de klinische proef te komen. Opmerkelijk is wel dat de verbetering ook na 18 maanden nog standhield. Normaal gaat de situatie er elk jaar met een paar punten op achteruit (ik neem aan op diezelfde 199-puntsschaal). Zoals gesteld loopt er nu een wat groter vervolgonderzoek waarvan eind dit jaar de resultaten bekend zullen worden gemaakt. Kreeg het viertal 40 capsules aan een kant van de hersens geïmplanteerd, in het vervolgonderzoek zijn dat er tot 120 in beide hersenhelften.
De vraag is hoe effectief deze aanpak is met andere behandelingsmethoden. Een alternatief is, bijvoorbeeld, het implanteren van dopaminecellen van geaborteerde foetussen, maar dat is een karige bron. Er is hoop dat het lukt stamcellen om te zetten in dopaminecellen. Als dat te doen is met pluripotente stamcellen die gemaakt zijn uit volwassen cellen van de patiënt, dan is ook een botsing met het afweersysteem van de patiënt niet te verwachten.

Alzheimer

Er wordt ook onderzoek gedaan of hersencellen van varkens gebruikt kunnen worden bij de ziekte van Alzheimer of andere hersenziektes waarbij cellen afsterven. Die cellen uit de plexus choroideus van varkens zouden ook daar wel eens heilzaam werk kunnen verrichten, is de verwachting.

Onderzoekers zijn wel beducht voor het risico dat in het varkens-DNA virus-DNA is verstopt, dat zijn verwoestende werk in de mens zou kunnen voortzetten. Tot dusver hebben de implantaties met alvleeskliercellen van varkens nog niet tot virusbesmettingen geleid. Er worden pogingen in het werk gesteld om de CRISPR-methode te gebruiken om dat virus-DNA uit het varkensgenoom te verwijderen.

Bron: New Scientist