CAR-T-cellen (blauw) vallen kankercel aan (afb: SKI)
Voortdurend wordt er gesleuteld aan de CRISPR-methode, de van bacteriën geleende manier om kernzuren (DNA en RNA) te bewerken). Nu hebben onderzoeksters het vizier gericht op de bewerking van RNA-moleculen om T-cellen die genetisch zijn veranderd om kankercellen te doden, CAR-T-cellen, wat meer tijd van leven (en dus kankercellen doden) te geven en ook meer kans tegen vaste tumoren. De CAR-T-techniek werkt redelijk goed bij bloedkankers, maar veel minder bij vaste tumoren.
Cas9 is een veelgebruikt eiwit om de DNA-strengen door te knippen en het DNA te bewerken. Als je DNA van een cel veranderd is die verandering definitief, daarom mikken veel onderzoekers op het veranderen van RNA. Die moleculen worden ‘afgevoerd’ na gedane arbeid.
CAR-T wordt gezien als een adequaat middel om afweercellen extra actief te maken tegen kankercellen, maar werkt eigenlijk vooral bij bloedkankers en veel minder bij vaste tumoren. Het probleem met die cellen dat ze het vaak al snel voor gezien houden. Stanley Qi en Crystal Mackall van de Stanforduniversiteit en collega’s hebben nu zo’n op RNA gericht bewerkingssysteem ontwikkeld dat ze MEGA noemen. Ze gebruiken niet Cas9 als genschaar, maar Cas13d (naast een gids-RNA-molecuul voor de juiste bewerkingsplek).
Alle cellen, dus ook T- en CAR-T-cellen, produceren aan de lopende band hele reeks boodschapper-RNA’s, die een ‘afdruk’ van een gen vormen en als mal voor een eiwit dienen. Cas13d snijdt het door het gids-RNA opgezochte (en bedoelde) b-RNA aan stukken en voorkomt daarmee dat het bijbehorende eiwit wordt aangemaakt. Dat lijkt op het uitschakelen van het bijbehorende gen. De M in MEGA staat voor multiplex. Dat betekent dat met dat systeem diverse genen tegelijkertijd ‘monddood’ gemaakt kunnen worden (tot tien genen/eiwitten).
De onderzoeksters gebruikten die techniek (dus) om de levensduur van CAR-T-cellen te verlengen. Ze richten zich daarbij op b-RNA’s voor eiwitten die, onder meer, te maken hebben met de energieproductie en de suikerstofwisseling van die cellen. T-cellen die met deze aanpak werden behandeld bleken beter in staat tumoren bij muisjes te bestrijden. In vergelijking met onbehandelde CAR-T-cellen zouden de MEGA-T-cellen tien keer beter werken.
Antibioticum
Mackall en de haren maakten ook een aparte versie van de RNA-schaar Cas13d, waardoor die alleen aan de slag ging als de CAR-T-cellen met het antibioticum trimethoprim werden behandeld. Door de concentratie daarvan te variëren kon de concentratie van die b-RNA’s worden veranderd en daarmee de aanmaak van de eiwitten en dus in feite de activiteit van een gen.