Anopheles gambiae-mug (afb: WikiMedia Commons)

Gendruk is een techniek om het genoom van (meestal) plaagorganismen zo te veranderen dat hele populaties uiteindelijk het loodje leggen, waarmee ziektes als malaria kunnen worden bestreden. Bij malaria wordt de ziekteverwekker, de parasiet Plasmodium, overgebracht door stekende muggen. Probleem met gendruk is dat die moeilijk in de hand te houden zou zijn. Nu zouden onderzoekers hebben aangetoond dat de techniek wel degelijk te hanteren/controleren zou zijn en binnen een jaar kan leiden tot ineenstorting van een muggenpopulatie.
Bij deze gendrukproef werd het genoom van muggen zo veranderd dat de reproductie van vrouwtjes werd geblokkeerd (alleen vrouwtjes steken om hun kroost te voeden). De proeven, die een jaar duurden, werden gehouden in een omgeving die alle trekken zou hebben van een natuurlijke.
Malaria is nog steeds een groot probleem, vooral in Afrika, waaraan jaarlijks honderdduizenden mensen overlijden, voor een groot deel kinderen. Volgens Drew Hammond van het Imperial College in Londen en het malaria-instituut van de Amerikaanse Johns Hopkinsuniversiteit zou het aantal malariadoden het vorig jaar wel eens verdubbeld kunnen zijn als gevolg van de coronacrisis, waarmee de winst van tientallen jaren werk teniet zou (kunnen) zijn gedaan. “Gendruk is een goede en snelwerkende technologie die een aanvulling is op andere middelen zoals insecticiden en vaccins en die wel eens zou kunnen zorgen voor de eliminering van malaria.”
Als slachtoffer kozen de onderzoekers de muggensoort Anopheles gambiae, die verantwoordelijk is voor de meeste malariabesmettingen in Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara. Het idee is de in een lab genetisch veranderde muggen in de dreigingsgebieden los te laten waardoor de muggenvrouwtjes onvruchtbaar worden en de mug uiteindelijk uitsterft. Ik vraag me wel af of zo’n aanpak ook ecologisch verantwoord is.

Al eerder hadden de onderzoekers in labomstandigheden al aangetoond dat die aanpak binnen zeven tot elf generaties leidt te ineenstorting van een muggenpopulatie. Het was alleen de vraag of dat ook werkt buiten het lab in de echte wereld. Dat hebben ze nu aangetoond in omstandigheden die bijna net echt waren bij het bedrijf Polo GGB in Italië.

WHO

Het uitproberen van deze nogal omstreden methode moet volgens de regels van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan bepaalde voorwaarden voldoen om en zeker van te zijn dat de methode werkt maar ook veilig is. De genetisch veranderde muggen werden op hun ‘wilde’ soortgenoten losgelaten in hoeveelheden die tussen de 12,5 en 25% van de wilde populatie bedroegen. Vervolgens bekeken de onderzoekers hoe die ‘onvruchtbaarheidsgenen’ zich verspreidde door de populatie. Bij de 12,5%-groep zowel als de 25%-groep bleek dat binnen een jaar te gebeuren. Om dat ‘snel’ te noemen vind ik wat overdreven, maar goed dat is het commentaar van een leek.

Een van de problemen bij gendruk is dat de muggen daar resistent voor kunnen worden net zoals voor antibiotica, maar de onderzoekers zouden niets gevonden hebben dat daar op wees. Nu zou de aanpak uitgeprobeerd kunnen worden in bepaalde proefgebieden in Afrika zoals in Burkina Faso. Overigens worden er ook andere manieren gezocht zoals vaccins om het malariagevaar definitief de kop in te drukken zonder dat de muggen daarvoor het loodje moeten leggen.

Bron: Alpha Galileo