Normale celdeling (boven) in vergelijking met een deling van een cel met een ongewoon aantal chromosomen. Vlnr: beelden van een confocale microscoop met DNA (groen), het miotische spoelfiguur (rood), de aanwezigheid van KIF18A en al de ‘ingrediënten’ tezamen. De schaal is 10 micron (afb: Sara Bernhard, TU Kaiserslautern)
Kanker is een verzamelnaam voor een groot aantal woekerziektes. Vaak zijn behandelingen heel specifiek gericht op een bepaald type kanker. Al lang wordt geprobeerd een methode te vinden die werkt voor alle of in ieder geval veel kankersoorten. Nu schijnen onderzoeksters in Duitsland, Israël, Italië en de VS een zwakke plek gevonden hebben die meer dan 90% van alle kankers gemeen hebben: de overmaat aan chromosomen in kankercellen. Bij het handhaven van die abnormaliteit zou het eiwit KIF18A een belangrijke rol spelen,een ‘molecuulmotor’ die zorgt voor kracht en beweging in een cel. Als dat wordt geblokkeerd gaan de meeste kankercellen dood. “We denken dat we een mogelijk kwetsbare plek van kankercellen hebben gevonden”, zegt Zuzana Storchová van de TU Kaiserslautern.
Een normale, gezonde cel van een mens heeft 46 chromosomen. Kankercellen hebben vaak meer chromosomen, ergens tussen de 60 en 90. Vaak is gedacht dat deze afwijking (aneuploïdie genoemd) een bijeffect is van het kankerproces, maar de laatste vijftien jaar wordt de stroming steeds sterker die het idee aanhangt dat dat fenomeen een van de drijvende krachten is achter het kankerproces en daarmee een prima doelwit om het fenomeen kanker in een keer te bestrijden.
Storchová en haar medeonderzoeksters onderzochten bijna 1000 kankercellijnen (van patiënten en uit celkweken). Uit dat onderzoek kwam het eiwit KIF18A bovendrijven (ze had eerder al aanwijzingen gehad in die richting). Dat houdt aneuploïdie in stand bij de celdeling als de chromosomen gesplitst worden om te worden gedupliceerd.
Normaal als bij celdeling een ongewoon aantal chromosomen wordt aangetroffen dan treedt de zogeheten spoelfiguurcontrole in werking. Als het aantal niet juist is dan wordt de deling uitgesteld tot het weer klopt.
Bij kankercellen gaat dat kennelijk mis, dus die controle werkt daar niet goed. Als nu dat gevonden eiwit werd geblokkeerd dan hadden die kankercellen problemen om in leven te blijven, anders dan cellen met een normaal aantal chromosomen, zo bleek. Voor de onderzoekers het ‘sein’ dat deze aanpak wel eens grote betekenis voor de bestrijding van kanker zou kunnen hebben.
Spoelfiguur
Zoals gezegd is KIF18A een motoreiwit dat zich bindt aan het spoelfiguur dat ontstaat bij de gewone celdeling (mitose). Dat spoelfiguur in een cel is een moleculaire structuur die een juiste celdeling mogelijk maakt. Wat dat eiwit anders doet in aneuploïde cellen dan in normale weten de onderzoekersters nog niet, maar ze denken dat het eiwit op de een of andere manier helpt die cellen met een onjuist aantal chromosomen te delen. Met een beeldtechniek was te zien (zie plaatje) dat dat spoelfiguur in cellen met afwijkende aantallen chromosomen er anders uit ziet dan in gezonde cellen. Meer onderzoek is nodig.
Storchová: “Er zijn nu nog geen KIF18A-remmers, maar als we het mechanisme beter doorzien dan kunnen we die misschien ontwikkelen of het proces aanpakken.” Overigens had ze al eerder de rol van het eiwit ontdekt, maar wegens het uitblijven van bevestiging van elders liet ze het daarbij. In 2017 bezocht ze een congres in Israël en tijdens een gesprek in de wandelgangen ontdekte ze dat daar ook aan dat thema werd gewerkt. “Dat geeft aan hoe belangrijk dat soort ontmoetingen zijn tussen wetenschappers.”
Bron: Alpha Galileo