Vicki Lundblad en Tim Tucey

Cellen verouderen. Onderzoekers van het Amerikaanse Salk-instituut denken een ‘knop’ ontdekt te hebben voor het gezond verouderen van cellen. Ze verouderen dan kennelijk nog wel, maar die veroudering zou dan niet ontaarden in allerlei nare ziektes die het gevolg zijn van niet langer delende cellen. De cellen blijven zich dan ook op hogere leeftijd netjes delen. Dat is tenminste het idee. Een tamelijk wild idee,

Cellen kunnen normaal gesproken zich niet eindeloos delen. Een soort ‘klok’ houdt dat bij en als de klok slaat (in feite is het een molecuul, een telomeer, een uitloper aan de chromosomen, dat bij elke deling korter wordt), dan is het uit met de pret. Gevolg: achteruitgang van organen en ander weefsel. Vermoedelijk is dat mechanisme ‘bedoeld’ om het aantal fouten in het DNA, die geïntroduceerd worden tijdens de deling, binnen de perken te houden.
Dat mechanisme zou zijn te omzeilen. Die telemoren worden ingekort door een enzym dat telomerase heet. Dat kan worden uitgeschakeld. “Eerdere studies hebben aannemelijk gemaakt dat telomerase beschikbaar is als het nodig is”, zegt onderzoekster Vicki Lundblad. “Telomerase blijkt een aan-/uitknop te hebben, waardoor het enzym ontleedt. We waren zeer verbaasd dat te ontdekken.” Lundblad deed proeven met de gist Saccharomyces cerevisiae (bakkersgist) om er achter te komen hoe die ‘knop’ kon worden uitgezet. De onderzoekers wilden elk onderdeel van het telomerasecomplex onderzoeken, maar dat bleek makkelijker gezegd dan gedaan. Medeonderzoeker Timothy Tucey ontwikkelde een systeem waarmee elk component gedurende de celgroei en -deling bij hoge resolutie was te bekijken. Dat gaf de onderzoekers de mogelijkheid een kijkje in het hele proces te nemen.
Bij elke celdeling wordt het DNA verdubbeld, zodat na deling elke nieuwe dochtercel weer een volledig genoom heeft. Tijdens die verdubbeling, ontdekte Tucey, is telomerase ‘geketend’ aan een ‘voorassemblage’-complex. Het enzym mist dan een belangrijk onderdeel. Als het erfmolecuul helemaal verdubbeld is, dan ‘schuift’ dat ontbrekende stukje van het enzym aan, waardoor telomerase de einden van de afkalvende chromosomen kan fatsoeneren en er zo voor zorgen dat de celdeling goed verloopt. Vreemd genoeg, zo bleek uit het onderzoek, ontleedt het enzym razendsnel na de verbinding met het ontbrekende stukje daarna en vormt weer een inactief complex. In feite wordt de knop op ‘uit’ gezet. De onderzoekers vermoeden dat dat gebeurt om de telomerasespiegel in de cel zo laag mogelijk te houden. Afkalvende telomeren dragen bij aan de veroudering, bij kankercellen worden de telomeren juist langer voor een ongeremde celgroei. De uitknop zou dan een beschermingsmechanisme zijn om de activiteit van telomerase binnen de perken te houden. Mijn grote vraag is dan natuurlijk onmiddellijk: verloopt een celdeling überhaupt wel als telomerase zijn werk niet kan doen. Zo te lezen, mist er nog wat aan dit onderzoek.

Bron: Science Daily