Moederkoek: een barrière tussen moeder en vrucht (afb: WikiMedia Commons)

De moederkoek (placenta) ontstaat net zoals de vrucht uit dezelfde bevruchte eicel. Het blijkt echter dat cellen van die moederkoek veel meer genmutaties bevatten dan die van de foetus. Met dergelijke genmutaties zou die vrucht zelfs niet levensvatbaar kunnen zijn. Die structuur ervan lijkt meer op die van kankerweefsel. Of die mutaties in de placenta invloed op de vrucht hebben is (nog) niet bekend.
Kort nadat de bevruchte eicel is ‘geland’ in het baarmoederhuidvlies, deelt die zich. De cellen delen zich steeds weer en rijpen (differentiëren) gaandeweg in de richting van verschillende celtypen. Een deel van die cellen vormt de vrucht, een ander deel de moederkoek. Die zorgt voor de voeding, het afvoeren van afvalstoffen en de sturing van de hormonen voor de gezond groei van de foetus. De placentacellen gedragen zich daarbij een beetje als kankercellen: ze dringen vreemd weefsel binnen, vermeerderen zich razendsnel en zorgen ervoor dat er bloedvaten ontstaan.
Een groep onderzoekers rond Tim Coorens van het Wellcome Sangerinstituut in het Engelse Hinxton heeft nu aannemelijk gemaakt dat placentacellen ook genetisch veel overeenkomsten vertonen met kankercellen. “Het aantal mutaties is in vergelijking met dat in gezonde menselijke cellen ongelooflijk hoog”, zegt medeonderzoeker Stephen Charnock-Jones van de universiteit van Cambridge. Als de embryo zoveel genetische afwijkingen zou hebben dan zou die meestal niet levensvatbaar zijn. Bij moederkoekcellen schijnt dat ‘normaal’ te zijn.

Coorens en de zijnen bekeken verschillende monsters van 42 placenta’s: 86 biopsieën en 106 zogeheten microdisecties waarbij slechts enkele cellen werden weggenomen uit de placenta’s. Van al die monsters werd het hele genoom van de cellen uitgelezen. Opmerkelijk was dat van bijna de helft van die bioptiemonsters het aantal genkopieën afweek, dodelijk voor normaal weefsel. In de moederkoek bleek die normaal dodelijke afwijking nauwelijks te storen: er bleek geen relatie tussen de gevonden afwijkingen in de placentacellen en verloop van de zwangerschap, stellen de onderzoekers.

Trisomie

Zo vonden de onderzoekers in een placenta onder meer drie kopieën van chromosoom tien, waar twee (een van de vader en een van de moeder) normaal is. Die afwijking heet trisomie. “Die fout moet al in de bevruchte eicel aanwezig zijn”, stelt Gordon Smith, een andere medeonderzoeker. Embryo’s met zo’n afwijking sterven meestal al in de baarmoeder, maar dat was met het bij deze placenta behorende kind niet gebeurd. Smith: “Diens cellen hadden het juiste aantal kopieën van chromosoom tien. Het is fascinerend te zien hoe zo’n ernstige fout in de baby wordt gladgestreken maar niet in de placenta.”

Moederkoek en kind ontstaan uit dezelfde bevruchte eicel, maar genetisch gaan ze kennelijk andere wegen. Zelfs in een placenta vonden de onderzoekers grote verschillen: elk monster bezat zo zijn eigen genetische signatuur, ontstaan door massale vermeerdering uit een voorlopercel. Dat heet ‘klonale expansie’, waar ook kankercellen last van hebben. De moederkoek lijkt op een lappendeken van onafhankelijke genetische ‘domeinen’, stellen de onderzoekers. Zo zagen ze verschillende mutaties die ook een rol spelen bij kankersoorten die ook bij kinderen voorkomen.
De onderzoekers noemen de placenta genetisch gezien het wilde westen van het menselijk genoom dat volledig verschilt van gezond menselijke weefsel. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen in hoeverre die genetische afwijkingen in de moederkoek effect hebben op de zwangerschap of is het reparatiemechanisme voor DNA op de een of andere manier in placentacellen uitgeschakeld. Wordt vervolgd.

Bron: bdw