Er wordt in labs al geëxperimenteerd met CRISPR-babys, maakbare kinderen. Is dat de volgende stap na prenataal testen om genetische ‘mankementen’?

Al lang wordt het verhaal verteld van technieken die de Übermensch zouden moeten opleveren, maar nu we technieken hebben om het genoom te bewerken komt die mogelijkheid akelig dichtbij (overigens is ‘übermensch’ een erg beladen begrip en spreken we liever van het verbeteren van mensen). Er zijn al bedrijven die aanbieden embryo’s door te lichten op het risico om nare genetische ziektes te krijgen, maar dat lijkt pas een begin. Het voorkomen van genetische ziektes zal bij veel mensen goed vallen, maar hoe zit het met verbeteren op andere punten. Zou het mogelijk moeten zijn de intelligentie of de spierkracht van je kinderen te verhogen? Of zouden de kinderen qua uiterlijk vooraf helemaal op te ’tekentafel’ mogen worden gelegd? Roept U maar, want je kunt je natuurlijk ofvragen hoe goed (ziektes) overgaat in kwaad (of misschien ‘nog beter’)? Mensen die (te) klein zijn of dat vinden, zouden daar een trauma aan kunnen overhouden, dus dat kan je maar beter voor zijn. En wat als bijna iedereen alleen maar XX-jes wil hebben of XY-tjes?
Ach ja, moeder heeft van die prachtige blauwe ogen, maar kreeg uiteindelijk borstkanker. Het bedrijf Genoomvoorspelling (maar dan op zij Amerikaans) maakt reclame waarin zo’n tekst voorkomt. Dat doet de tests als de vrucht al geconcipieerd is.
Nathan Treff is hoofd wetenschap bij dat bedrijf. Op zijn 24ste kreeg hij te horen dat hij suikerziekte had, type I (=erfelijk). Zijn grootvader verloor een been door die ziekte. Hij hoeft geen kind te hebben die is ‘voorgeprogrammeerd’ voor suikerziekte. Het bedrijf waar hij werkt biedt dat soort tests aan. Of hij dat zelf ook heeft gedaan/laten doen vertelt het verhaal niet.

Zo zijn er meer bedrijven. Het gaat dan om reageerbuisembryo’s. Ouders mogen dan kiezen welke van de geteste vruchten ze willen laten uitgroeien tot een volwassen zuigeling. Overigens schijnt dit bij reageerbuisbevruchting niet geheel ongebruikelijk te zijn, maar altijd nog op zeer bescheiden niveau. Volgens Treff zouden enkele honderden ouders hun ‘kind’ vooraf hebben laten testen op risico’s op kankers, hartziekten, schizofrenie e.d., maar dat zou wel eens snel kunnen toenemen.

T-(p)gr

Dat testen op (poly)genetische riscio’s (dat kort ik maar even af als t-(p)gr) is voortgekomen uit de tientallen jaren lange zoektocht naar de genetische oorsprong van allerlei ziektes. Dat is knap ingewikkeld. Veel genetische ziektes worden beschouwd als ‘polygenetisch’, wat simpelweg betekent dat meer dan een gen verantwoordelijk is voor die ziekte. Een klein stukje DNA, tot aan een nucleotide (=DNA-bouwsteen) aan toe, kan echter een gigantisch verschil betekenen voor het risicoe een bepaalde ziekte te krijgen.
Dat alles bij elkaar maakt dat die techniek allerminst rijp is om een risico mee vast te stellen. Er zijn nogal wat wetenschappers die het onethisch vinden dergelijke technieken nu al te gebruiken. Het zal nog vele tientallen jaren duren (in ieder geval heel lang) voordat bewezen kan worden dat die techniek ook hout snijdt van enige kwaliteit.

Sommige wetenschappers stellen dat de theorie achter die tests nogal krakkemikkig is. Die tests zouden weinig zeggen over de werkelijke toekomst die het kind-in-wording te wachten staat. Ouders die zouden kunnen kiezen uit vijf embryo’s zouden, theoretisch gezien, een kans hebben dat hun keus 2,5 cm langer wordt of 2,5 iq-punt intelligenter dan zonder ‘voorwetenschap’, rekenden onderzoekers uit. Een ander onderzoek komt met bijna even treurige resultaten over de verlenging van de levenskansen (tussen een dag en een maand).

Sommige onderzoekers zijn bang dat deze proeven op gezondheidsrisico’s het stigma rond bepaalde aandoeningen zal versterken. Het lijkt veel op de situatie die een aantal jaren geleden ontstond toen het mogelijk werd je nageslacht te laten testen op Down. Ouders van Downkinderen zouden dan kunnen worden gehouden voor slechte ouders, aangezien ze duidelijk geen ‘voorzorgsmaatregelen’ hadden genomen. Of dat ook echt zo is weet ik eerlijk gezegd niet, maar de kwestie speelt wel.

Het volmaakte kind

Hoe dan ook de kwestie werkt in de hand dat ouders steeds minder ‘mankementen’ aan hun kinderen kunnen/willen accepteren. Zijn we zo op weg naar het ‘volmaakte kind’ (waar dat dan ook aan zou moeten voldoen)? Norbert Gleicher is hoofd van het centrum voor voortplanting, een ivf-kliniek in New York. Ivf-succes (reageerbuisbevruchting) in de VS (?) is al laag. Zo’n 25 tot 40% van de ivf-cycli leidt tot een geboorte. Tests zullen die cijfers niet verhogen, vreest hij. “De eerste regel in de gezondheidszorg is: doe niets schadelijks en niet ‘elk minimaal voordeel is er een'”

Niet overal zijn de regels over t-(p)gr hetzelfde. in Engeland is het zelfs verboden. In Nederland en België zijn die prenatale tests wel toegestaan.
Laura Hercher van het Sarah Lawrencecollege in Bronxville vraagt zich of of het loutere bestaan van die tests het idee van de mensen verandert over het ouderschap. Ze is bang dat mensen zullen gaan ‘winkelen’ om te zorgen voor de beste eigenschappen van hun kind. Het kind als maak(baar)product. En waar haal je de garanties als de voorspellingen, zeg, honderd jaar na dato niet blijken te kloppen?

Bron: Nature