Preklinische proeven bij dieren zijn vaak weinig nuttig
In Nederland worden binnenkort twee nieuwe celtherapieën op mensen getest, zonder dat deze eerst uitgebreid op dieren zijn uitgeprobeerd, zoals te doen gebruikelijk. In beide gevallen gaat het om een experimentele behandeling waarbij afweercellen genetisch veranderd worden en vervolgens weer worden teruggeplaatst in het eigen lichaam. Joachim Aerts van het Erasmus MC hoopt het afweersysteem bij asbestkankerpatiënten te activeren tegen tumoren. Diabetoloog Bart Roep van het LUMC (Leiden) wil het afweersysteem van diabetes type 1-patiënten juist kalmeren, zodat het de alvleesklier met rust laat. De betrokken onderzoekers beargumenteerden tegenover de centrale commissie mensgebonden onderzoek (CCMO) dat extra dierproeven weinig nuttige informatie opleveren, omdat muizen te veel van mensen verschillen.
Roep: “We wilden onze behandeling niet in dieren testen, want elk resultaat dat daaruit komt is voor mensen volstrekt irrelevant.” zegt Roep. De therapieën van Roep en Aerts zijn op maat gemaakt voor het menselijk afweersysteem en zullen daardoor niets uithalen in dieren. Dat de commissie zonder extra dierproeven toch goedkeuring voor beide klinische proeven verleende, heeft er volgens de twee wetenschappers deels mee te maken dat hun methode relatief veilig is: het gaat om een mengsel van vitamines, andere bekende stoffen en eigen cellen van de patiënt. Wat volgens Aerts ook meewoog bij de goedkeuring, is dat deze celtherapie weliswaar niet in muizen te testen valt, maar dat het grote principe erachter wel eerder in dierexperimenten bewezen is. “Wij hebben een dossier met jarenlange ervaring aan dierproeven op tafel. Dat moet hebben gescheeld.”
Voor Roep hebben dierproeven maar een beperkte zeggingskracht over hoe iets bij mensen uitpakt. “Er zijn 326 manieren om diabetes in muizen te genezen, maar nagenoeg geen van die trucs werkt ook bij mensen. Dat komt doordat die proefmuizen die we gebruiken, eigenlijk helemaal geen type 1-diabetes hebben. Het zijn zwaar manke, volledig ingeteelde beesten, die nog doof zijn ook. Het is onethisch – ook voor de patiënt – om daar het grootste deel van je onderzoek bij te doen.”
Ook als veiligheidstest zijn dierproeven niet zaligmakend, vertellen Roep en Aerts. Soms slaagt een nieuw geneesmiddel met gemak op alle dierexperimenten, maar faalt het tijdens de eerste klinische test op mensen alsnog. Andersom geldt ook, zegt Roep, dat een voor dieren giftig middel misschien hartstikke veilig voor mensen uitpakt. Bekende voorbeelden zijn paracetamol, penicilline en aspirine; voor sommige dieren zijn ze schadelijker dan voor mensen.
Roep hoopt dat de nieuwe studie helpt het tij te keren: niet dierexperimenten, maar klinisch onderzoek met patiënten moet weer centraal staan. “Het is al iets beter dan tien jaar geleden. Op congressen zie je steeds vaker onderzoek bij mensen in plaats van dieren voorbijkomen.”
Bron: de Volkskrant