De tumoronderdrukker p53 (afb: Wikicommons)

Ik heb ze maar even bij elkaar geveegd, deze twee artikelen over kanker. In Schotland denken ze dat hun kennis over celdeling een beter inzicht kan geven over het ontstaan van kanker. Dat lijkt me ook helemaal niet zo gek, als je bedenkt dat kanker een wild delingsfenomeen is. Onderzoekers aan de staatsuniversiteit van Oregon hebben een ‘knopje’ ontdekt om er voor te zorgen dat de tumoronderdrukker p53 zijn heilzame werk doet. Kanker is heet, zo veel is duidelijk, maar we moeten, ik doe het in ieder geval, wat voorzichtig zijn met doorbraken en geheel nieuwe therapieën. 
Om maar het dichtst bij huis te beginnen. Fouten in het proces van celdeling, kunnen leiden tot veel ongenoegen, maar ook tot wat heet aneuploïdie, een afwijking waarbij de kern een chromosoom mist of te veel heeft. Dat kan leiden tot geboorteafwijkingen en onvruchtbaarheid. De Schotse onderzoekers vonden dat een eiwit shugoshin er voor zorgt dat die deling netjes verloopt, zodat er, onder meer, netjes twee identieke kopieën van het DNA worden gemaakt. Bij aneuploïdie is dat dus niet het geval. Volgens de onderzoekers heeft het eiwit twee functies: het zorgt voor dat de ‘instrumenten’ uit de rest van de cel voor celdeling aanwezig zijn en het heeft een ingebouwd foutcorrectiesysteem.
De onderzoekers keken wat het uitschakelen van shugoshin (de oorsprong is inderdaad Japans) in een gist tot gevolg zou hebben. Het bleek dat daardoor de cellen vaker een afwijkende hoeveelheid chromosomen bevatten. Omdat celdeling in gisten en bij menselijke cellen sterk op elkaar lijken, is gist een prima medium om de rol van het eiwit te bestuderen om aneuploïdie bij mensen te voorkomen. Onderzoekster Adele Marston: “Fouten in deze eiwitten leiden tot sommige vormen van kanker en onze ontdekkingen hoe die zich gedragen in gist kan ons helpen te begrijpen op welke manier ze bijdragen aan sommige ziektes.”

Mooie gesproken, maar of dat nu meteen een kankertherapie oplevert…? Op nu naar Oregon. Daar ontdekten ze een functie van het gen Grp1 die een belangrijke tumoronderdrukker, het eiwit p53, zijn prachtige werk laat doen. Het was de onderzoekers er om te doen het ‘knopje’ voor die functie te vinden om dat eiwit ‘bij de les’ te houden. Het Grp1-gen codeert voor de eiwitstructuur die wordt aangeduid met Grasp.
De onderzoekers bestudeerden de Grasp-gen in de huid(cellen) van muizen, maar dat komt ook tot expressie in andere cellen. Het gen schijnt een belangrijke rol te spelen in de werking van het p53-gen of p53 zelf, de ’tumoronderdrukker’. P53 is een populair onderwerp in het hedendaagse onderzoek. P53 is betrokken bij het repareren van schade aan DNA en, als die schade te groot is, zorgt het eiwit (p53) er voor dat de cel sterft. Als er iets mis is met dat p53-gen, dan kan kanker ontstaan; de helft van de kankertypes is daartoe te herleiden zoals huidkanker, alvleesklierkanker, long- en baarmoederhalskanker, zo meldt het persbericht.”DNA-mutaties zijn er voortdurend, bijvoorbeeld al door een paar seconden zonnestralen”, zegt onderzoeker Mark Leid. “Het p53-gen en andere tumoronderdrukkers zorgen steeds voor herstel en als de schade te groot is om te herstellen volgt de celdood. Bijna altijd voorkomt dit proces kanker.”
De onderzoekers deden hun proeven met muizen die het Grasp-gen misten. Onder normale omstandigheden was dat geen probleem, maar als de muizen werden blootgesteld aan lichte invloeden, bijvoorbeeld ultraviolet licht zoals een zonnebader dat ‘binnenkrijgt’, dan kregen de dieren sneller celafwijkingen dan muizen met een Grasp-gen. Het opmerkelijkste was dat die afwijkende cellen niet dood gingen zoals zou moeten. In de Grasp-muizen gaf een dosis uv-licht een grotere productie van Grasp, waardoor p53 in de celkern werd ‘opgesloten’ totdat dat eiwit zijn werk gedaan had .

Soms laat p53 het afweten of waarschijnlijker is dat het p53-gen het laat afweten (waarom dan ook). De remedie is dan, zo denken de onderzoekers, dat eiwit te stimuleren zijn helende werk te doen. Het onderzoek geeft aanwijzingen dat het Grasp-gen nauw betrokken is bij de activiteiten van p53. Als er niet voldoende Grasp is, dan komt p53 weer uit de kern zonder zijn klus fatsoenlijk te hebben afgemaakt. Grasp is dus onmisbaar om p53 zijn werk te laten voltooien. “Het lijkt er op dat de belangrijkste functie van Grasp is een soort halo rond de kern van een beschadigde huidcel te vormen, die als een soort stop dient die p53 in de celkern houdt totdat  dat zijn werk heeft gedaan”, zegt Leid. “Een medicijn dat Grasp bevordert zorgt er waarschijnlijk ook voor dat p53 beter functioneert en geeft ons een manier om die tumoronderdrukker te laten werken zoals bedoeld is.”

Bronnen: Eurekalert en Eurekalert