Paul Tesar
Heel lang is gedacht dat een mens het met de hersencellen moest doen die hij/zij bij het begin van zijn leven heeft gekregen. Dat bleek niet helemaal zo te zijn, maar veel hersencellen laten zich niet meer vervangen, als ze eenmaal afgepeigerd zijn. Onderzoekers van de Case Western Reserve-universiteit (nog nooit van gehoord; as) hebben met behulp van twee door de Amerikaanse en Nederlandse autoriteiten goedgekeurde medicijnen tegen huidziektes (miconazol en clobetasol) hersenstamcellen zo ver gekregen verdwenen cellen te vervangen.
De onderzoekers waren op zoek naar stoffen die hersenstamcellen aanzetten dode cellen te vervangen in muizen- en mensenhersens in celkweken. Het bleek dat twee geneesmiddelen, een tegen voetschimmel en een ander tegen eczeem, in staat zijn beschadigd hersenweefsel te herstellen en verlammingsverschijnselen terug te draaien zoals die zich voordoen bij een zenuwziekte als multiple sclerose. Althans dat gebeurde in wat dan heet ‘diermodellen’ van MS. “We weten dat er in ons hele zenuwstelsel stamcellen zijn die schade kunnen repareren bij multiple sclerose”, zegt onderzoeker Paul Tesar, “maar tot nu toe hadden we geen manier gevonden ze te activeren. Onze benadering was medicijnen te vinden die dat proces kunnen katalyseren om de verdwenen cellen als gevolg van multiple sclerose te kunnen vervangen door nieuwe hersencellen.”
Gedurende de ziekte, waarbij het beschermende eiwit myeline-laagje rond zenuwceluitlopers verdwijnt, gaan steeds meer functies teloor. Myeline lijkt een soort beschermende functie te hebben als een plastic of rubber kous rond elektrische leidingen. De huidige behandeling komt neer op het vertragen van het afbraakproces door het eigen afweersysteem, maar met deze methode zou weer nieuw myeline gevormd worden. Tesar: “Om vernietigde cellen te vervangen werd veel aandacht besteed aan de transplantatie van uit stamcellen gemaakt weefsel en dat levert veel baat op, maar wij vroegen ons af of er geen snellere en minder ingrijpende manier is door medicijnen te gebruiken om eigen stamcellen aan te zetten nieuwe myeline te vormen. Ons uiteindelijke doel het lichaam te stimuleren zichzelf te herstellen.”
Die benadering schijnt niet meteen panklaar te zijn, zoals zoveel onderzoeksresultaten. De onderzoekers moeten, bijvoorbeeld, nog zien uit te vissen hoe de medicijnen moeten worden toegediend en uiteraard bekijken of de benadering ook op de langere duur positief is en zo nog wat losse eindjes.
Het onderzoek van Tesar c.s. borduurt voort op hun ontdekking in 2011 om oligodendrocytische voorlopercellen te maken, een type stamcel dat voorkomt in de hersens en het ruggenmerg. Oligodendrocyten hebben als belangrijkste functie het myeliniseren van zenuwceluitlopers. Die voorlopercellen zijn, of waren, onbereikbaar voor onderzoek, maar Tesar slaagde er in die hersenstamcellen met miljoenen tegelijk te kweken. Daardoor konden ze ook onderzoek doen naar de uitwerking van diverse medicijnen op die voorlopercellen.
Ze testen ruim 700 medicijnen en keken onder de microscoop wat die met de cellen deden. Zo kwamen ze er achter dat miconazol en clobetasol bijzondere krachten hadden. Miconazol is een schimmeldodend medicijn dat zonder recept verkrijgbaar is. Clobetasol behoort tot de corticosteroïden en is alleen op recept verkrijgbaar. Van geen van beide was ooit bevroed dat ze iets zouden kunnen betekenen bij de bestrijding van MS. Bij muizen met MS bleken beide medicijnen er voor te zorgen dat er weer myeline werd aangemaakt. Dat dat ook bij mensen gebeurt zal nog moeten blijken uit klinische proeven, al zullen de proeven van de onderzoekers met menselijke cellen wel enige aanleiding tot een voorzichtig optimisme geven.
En passant zouden ook ander ziektes die te maken hebben met verlies aan myeline van dit onderzoek kunnen profiteren, denken de onderzoekers. Ze hebben het dan, onder meer, over ouderdomsdementie, ontsteking van de oogzenuw en schizofrenie. Dat klinkt indrukwekkend, maar het harde bewijs dat het in echte mensen ook werkt, moet nog worden geleverd.
Bron: Eurekalert