De lading in vetbolletjes die de kankercellen ‘onklaar’ moet maken (afb: univ. van Tel Aviv/Peer et. al.)

Onderzoekers van de universiteit van Tel Aviv denken een ‘doorbraak’ te hebben met hun methode om uitgezaaide kankercellen te doden. Daarbij maken ze gebruik van de CRISPR-methode om het DNA van kankercellen te ruïneren. Uit proeven met muisjes blijken de overlevingskansen te zijn toegenomen, maar, zo op het oog, niet spectaculair.
CRISPR/Cas9 zou een effectieve manier zijn om uitgezaaide kankers te behandelen. Het CRISPR-gereedschap wordt in vetbolletjes (sjiek: liposomen) bij de cellen afgeleverd, inclusief een boodschapper-RNA dat codeert voor het schaareiwit Cas9 maar ook voor het gids-RNA dat de schaar naar de beoogde knipplek (een voor gezonde cellen ‘ongevaarlijke’ plek) op het DNA moet leiden.
“Dit is de eerste studie in de wereld die bewijst dat het CRISPR-systeem gebruikt kan worden om kanker effectief in dieren te behandelen”, zegt Dan Peer van de Tel Avivse universiteit. “Ik zeg met nadruk dat dit geen chemotherapie is. Deze methode heeft geen bijwerkingen en een behandelde kankercel wordt nooit meer actief. De molecuulschaar Cas9 snijdt het DNA van de kankercel aan stukken en voorkomt dat die zich ooit nog repliceert (vermeerdert; as).”

Om de bruikbaarheid van hun methode te bewijzen verkozen Peer en de zijnen twee dodelijke kankers als te bestrijden ziekte: de hersenkanker glioom en metastatische eierstokkanker. Glioom heeft bij mensen een gemiddelde levensverwachting na diagnose van 15 maanden. Na vijf jaar is nog maar 3% van de glioompatiënten in leven.
Eierstokkanker is een belangrijke doodsoorzaak bij vrouwen. Die wordt vaak pas ontdekt als de ziekte al is uitgezaaid. Ondanks verbetering de laatste jaren overleeft slechts eenderde deze ziekte. De CRISPR-behandeling van die ziekte bij muisjes zou de overlevingskans hebben verhoogd tot 80%.
CRISPR is wel een populair onderzoeksthema, maar de toepassing daarvan in de klinische praktijk staat nog helemaal in de kinderschoenen. Dat ligt volgens Peer vooral aan het ontbreken van een goede methode om het CRISPR-gereedschap in de cellen af te leveren. “Het afgiftesysteem dat wij ontwikkelden richt zich op het DNA dat verantwoordelijk is voor de overleving van de kankercellen. Dat is een effectieve behandelmethode voor agressieve kankers waar nog geen goede methode voor is.”

Meer ziektes

De onderzoekers denken dat hun methode geschikt is om ook andere kankers te behandelen, maar ook zeldzame genetische ziektes of chronische virale aandoeningen zoals AIDS. Peer: “We willen nu proeven gaan doen met bloedkankers, die genetisch heel interessant zijn, maar ook met Duchenne-spierdystrofie.”

“Het zal waarschijnlijk nog wel een tijdje duren voor deze techniek bij mensen gebruikt wordt, maar we zijn optimistisch. Er zit veel ontwikkeling in moleculaire medicijnen die gebruik maken van boodschapper-RNA. De meeste coronavaccins zijn daar op gebaseerd. Twaalf jaar geleden was dat nog wetenschapsfictie. Er komen, denk ik, steeds meer op de persoon afgestemde behandelingen met b-RNA voor zowel kanker als genetische ziektes.”

Bron: EurekAlert