De CRISPR-techniek zou nog niet precies genoeg zijn om mensen te behandelen (afb: Wiki Commons)
Al jaren woedt er een heftig dispuut over de betrouwbaarheid/nauwkeurigheid van de CRISPR-techniek om het genoom te bewerken, maar de laatste tijd werd er steeds vaker melding gemaakt van grote vooruitgang op dit terrein. Het resultaat van een onderzoek aan menselijke embryo’s in het VK moet voor het veld aanvoelen als een grote domper op het groeiende enthousiasme over de CRISPR-techniek. De helft van de embryo’s had mutaties op de verkeerde plaats en/of miste stukken DNA. In het blad Nature worden meer voorbeelden gegeven van waar het mis ging. Terug naar af?
CRISPR wordt gezien als oplossing voor erfelijke ziektes of als krachtig wapen tegen ‘moordenaars’ als kanker of de ziekte van alzheimer. Onderzoeksters van het Francis Crickinstituut in Londen rond Kathy Niakan moeten dan ook van een koude kermis thuisgekomen zijn toen bleek dat er bij de genetisch veranderde embryo’s veel mis was.
De onderzoeksters probeerden het POU5F1-gen te onderdrukken bij achttien menselijke embryo’s door toepassing van de CRISPR-techniek, maar dat is een grote mislukking geworden. Tien van de achttien embryo’s hadden na de CRISPR-bewerking onvoorziene (en ongewenste) mutatie en/of misten grote stukken DNA. Volgens de geldende ethische regels moeten de menselijke embryo’s na veertien dagen worden vernietigd.
Zoals gesteld worstelen onderzoekers wel vaker met de onnauwkeurigheid van de CRISPR-techniek. In 2018 moesten Australische onderzoekers constateren dat genetische veranderingen met CRISPR/Cas9 bij muisembryo’s bij 45% van het embryo-DNA hele stukken DNA waren verdwenen.
Bij sommige onderzoeken was het (resultaat van het) middel nog erger dan de kwaal die men wilde bestrijden. Zo probeerden Franse onderzoekers van Inserm het vorig jaar een genetische ziekte te verhelpen die leidt tot niet goed functionerende rode bloedlichaampjes: porfyrie oftewel de ziekte van Günther. Het gevolg van de CRISPR-ingreep was dat het hemoglobine in de rode bloedlichaampjes nu helemaal niet meer functioneerde als zuurstofdrager. “Die effecten zouden het gebruik van CRISPR/Cas9 voor genoombewerking wel eens ernstig kunnen beperken”, schreven de onderzoekers destijds.
Ruw proces
“Als je het menselijk genoom als een boek beschouwt en een gen als een bladzijde in dat boek, dan scheur je er met CRISPR een blad uit en plakt er een nieuwe in”, legt Kiran Musunuru van de universiteit van Pennsylvania uit. “Dat is een heel ruw proces dat vaak willekeurige reparaties veroorzaakt.” Overigens is sedert de dolzinnige actie van Jiankui He in 2018 allerwegen opgeroepen niet te sleutelen aan het menselijke genoom met als idee dat embryo ook tot volle wasdom te laten komen (zoals bij He het geval was).
Zoals al gezegd wordt er allerwegen gezocht naar een oplossing van het probleem en ik was in de veronderstelling dat dat aardig gelukt was de laatste tijd, gegeven het aantal positieve berichten. Bij Inserm wordt gekeken naar een andere genschaar dan Cas9-nuclease. Dat eiwit knipt de twee DNA-strengen door. Het Franse alternatief is er een nickase van te maken, dat slechts een streng doorknipt, maar daar wordt ook al jaren aan gewerkt, zeker als je weet dat de CRISPR-techniek pas in 2012 is ‘uitgevonden’ (geleend van bacteriën).
“Het risico op verlies van genetisch materiaal aan de uiteinden van de chromosomen wordt dan bijna nul”, verzekert Insermonderzoeker François Moreau-Gaudry. Voorlopig zal hier het laatste woord nog wel iet over gesproken zijn.
Bron: Futura-Sciences