De priembewerking van DNA in ‘vogelvlucht’. Er zou, onder meer, een extra gids-RNA zijn gebruikt om ervoor te zorgen dat alleen het beoogde stukje DNA wordt vervangen  (afb: Hubrechtsinstituut)

Onderzoekers rond Hans Clevers van het Hubrechtinstituut in Utrecht hebben met behulp van de CRISPR-methode de taalslijmziekte (een, recessief, erfelijke ziekte) genezen door de foute mutaties in het DNA te vervangen door een gezonde code. Het ging hier overigens om een proef in petrischaaltjes en niet met echte patiënten, maar het lijkt een veelbelovende ontwikkelingen voor lijders aan die aandoening.
Door een afwijking aan genen ontstaat er taai slijm in, onder meer, de longen. Er zijn mogelijkheden de gevolgen van de ziekte te verzachten, maar er is geen medicijn tegen taaislijmziekte.
Clevers en de zijnen gebruikten voor hun experiment een verbeterde versie van de CRISPR-methode, die veiliger zou zijn dan eerder gebruikte CRISPR-technieken. Een probleem met die ‘fabelachtige’ van bacteriën geleende CRISPR-methode dat die niet alleen beoogde veranderingen in het DNA veroorzaakt, maar vaak ook niet beoogde.
Bij de nieuwe techniek die wordt aangeduid met ‘priembewerking’ zou dat gevaar veel kleiner zijn doordat er extra zekerheden zijn ingebouwd om alleen een bepaalde stuk DNA te vervangen. Volgens onderzoeksleider Maarten Geurts zou de betere techniek zelfs geen schade elders in het DNA veroorzaken. “Dat maakt die techniek beloftevol voor gebruik bij patiënten.”
De mutaties die verantwoordelijk zijn voor de taaislijmziekte zitten in een eiwit, CFTR, dat in het membraan dienst doet als kanaal voor halogeen-ionen (chloride e.d.). Die ionkanalen komen onder meer voor in longcellen. Daardoor ontstaat er rond die cellen een taaie slijmlaag. De verbinding forskoline zorgt er voor dat gezonde organen zwellen door water op te nemen, maar dat gebeurt niet in organen met mutaties in CFTR. Geurts: “We gebruikten de priembewerking waardoor het behandelde weefsel dezelfde reactie vertoonde (in de petrischaaltjes; as) als gezond weefsel: dat zwol. Dat bewijst dat onze techniek heeft gewerkt.” Je zou toch denken dat de onderzoekers het genoom van de cellen hebben uitgelezen op de bewuste plek.

Toepassing

Nu blijkt dat de (aangepaste) CRSIPR-methode veilig is te gebruiken zou die ook dichter in de buurt van daadwerkelijke toepassing komen. Groot probleem is natuurlijk nog steeds dat je daarbij het DNA van alle cellen met CFTR-kanalen moet worden veranderd en dat is nog niet eenvoudig te verwezenlijken. Je moet dan tenslotte je CRISPR-gereedschap in alle cellen zien te krijgen. Het succesvol behandelen van patiënten lijkt dan ook vooralsnog een brug te ver. Geurts denkt dan ook vooral aan het voorkomen van de ziekte door behandeling van de embryo’s, maar sluit genezing niet uit. “Dit is in ieder geval een grote stap voorwaarts.”

Bron: Science Daily