Dit zou duidelijk moeten maken hoek PASSIGE werkt. Priembewerking installeert nauwkeurig een hechtplaats (attB of attP) van een grote serinerecombinase (LSR) op een doellocus in het genoom. De LSR herkent vervolgens het geïnstalleerde att-motief en voegt het donor-DNA daar in. (afb: David Liu et. al/Nature)

Een overzicht van eePASSIGE. Priembewerking installeert nauwkeurig een hechtplaats (attB of attP) van een grote serinerecom-binase (LSR) op een doellocus in het genoom. De LSR herkent vervolgens het geïnstalleerde att-motief en voegt het donor-DNA daar in.Sedert een dikke tien jaar geleden de CRISPR-techniek van bacteriën geleend werd is er al heel wat gesleuteld aan die methode om het DNA of RNA te veranderen met als doel een nog betere genoom- of RNA-bewerker te krijgen. Nu hebben onderzoekers rond CRSIPRoloog David Liu van het Broadinstituut weer een stap in de richting van de volmaakte CRISPR-methode gezet. Die zou nu in een keer ook grote genen in het genoom kunnen vervangen. Eindelijk zou de methode klaar zijn voor de klinische toepassing, aldus een persbericht van het Broadinstituut.
De methode zou een combinatie zijn van priembewerking waarmee je een basenpaar tot zo’n tweehonderd basenparen kunt vervangen (met base is in dit geval de DNA-bouwsteen nucleotide bedoeld; een pars pro toto (deel voor geheel), dus) en nieuw ontwikkelde recombinases. Die enzymen kunnen grote stukken DNA (duizenden baseparen) invoegen op bepaalde plaatsen in het genoom. De nieuwe CRISPR-versie, eePASSIGE gedoopt, zou het bewerken van hele genen enkele keren effectiever maken dat tot nu toe mogelijk zou zijn.
Liu: “Voor zover wij weten is dit een van de eerste voorbeelden voor de programmeerbare, gerichte invoeging van genen in zoogdiercellen die voldoet aan alle criteria voor mogelijke therapeutische toepassing. Bij deze effectiviteit verwachten we dat bij de meeste genetische ziektes waarbij functies verloren gaan de situatie kan worden verbeterd of genezen, als we die effectiviteit die we hebben geconstateerd in kweken van menselijke cellen ook in de klinische praktijk kunnen worden herhaald.”

Volgens medehoofdauteur Smriti Pandey uit de groep van Liu zou de methode vooral geschikt zijn voor het veranderen van het genoom van cellen buiten het lichaam voor die weer bij de patiënt worden ingebracht zoals bij immuuntherapieën gebeurt.

Aangepaste recombinases

Overigens schijnt eePASSIGE een verbetering te zijn van een eerdere versie van PASSIGE. In het Nature-artikel is ook sprake van evoPASSIGE. EePASSIGE staat voor een systeem met scheikundig aangepaste recombinases. Bij evoPASSIGE zijn de recombinases via een evolutieproces veranderd. “EePASSIGE is een veelbelovende basis voor het bestuderen van het invoegen van hele, gezonde genen op door ons gekozen plaatsen in celkweken en dierproeven”, zegt Liu, niet geheel gespeend van eigenbelang.
Nu werken de onderzoekers nog aan een systeem om het hele CRISPR-boeltje met enzymen, genen en al af te leveren in de celkernen waar het zijn opdracht moet uitvoeren. Dat zal een virusachtige bezorger worden, maar wel een die voldoende plaats biedt om de ‘gereedschappen’ en genen netjes in de celkern te krijgen. Overigens schijnt Liu ook een bedrijfje te hebben dat zijn wetenschappelijke vindingen te gelde zou kunnen maken.

Bron: phys.org