Øyvind Halaas (afb: NUST)

Het lijkt nogal hoogmoedig van de mens dat zijhij ons afweersysteem zou kunnen verbeteren. Toch probeert hijzij het: de immuuntherapie. Die geeft soms aardige resultaten, maar echt een doorslaand succes zou je het toch niet kunnen noemen (zegt deze leek; as). Nu heeft de Noorse onderzoeker Øyvind Halaas een beter idee: leidt T-cellen in een lymfeklieromgeving op tot T-geheugencellen. Die zou een doorslaggevende rol kunnen spelen in de finale bestrijding van kanker, is zijn idee. Voorlopig moet dat nog maar bewezen worden.
Ook in dit blog besteedt ik regelmatig aandacht aan de jongste ontwikkelingen op dit terrein. Immuunbehandelingen lijken aardig te werken bij bloedkanker en lymfomen (lymfeklierkanker), maar minder effectief bij vaste tumoren (het gros van de kankersoorten). Halaas: “Wij leren afweercellen om robuuster te worden. Die ‘opleiding’ vindt plaats in het lab waar we proberen na te bootsen wat er in de lymfeklier in het lichaam gebeurt.” Die aanpak zou nieuw zijn. Die zou ook effectief kunnen zijn tegen andere ziektes (dan kanker) en ook handzaam kunnen zijn voor de ontwikkeling van vaccins, stelt de hoogleraar. Halaas heeft samen met enkele collega’s in het kader van het EU-programma Horizon viermiljoen euro gekregen om dit idee verder te onderzoeken.

Volgens Halaas zijn rijpe T-cellen de effectiefste afweercellen om kankercellen te doden, maar kankercellen weten hun aanwezigheid voor het afweersysteem vaak heel handig te verbergen. Bij immuuntherapieën worden T-cellen van de patiënt verzameld en genetisch zo veranderd dat ze kankercellen kunnen herkennen aan eiwitten op het celmembraan (die uiteraard specifiek zijn voor kankercellen). Het probleem daarbij is, volgens Halaas, dat die geherprogrammeerde T-cellen geen lang leven beschoren is.

T-geheugencellen

“Als we die cellen zou kunnen omzetten in stamcellen die zich voortdurend delen, dan zou er een grotere kans zijn dat alle kankercellen gedood worden.” T-geheugencellen zouden erg actief zijn tegen kankercellen. Ze komen maar weinig voor in het lichaam, maar zijn belangrijk voor het afweersysteem aangezien die cellen het ‘geheugen’ van het afweersysteem vormen. Die ‘herinneren zich’ dat het lijf eerder met een bepaalde bedreiging in aanraking is geweest en zorgen zo op een aangepaste afweerreactie. Deze cellen raken nooit op aangezien die cellen zich kunnen delen.

Haalas: “We weten niet precies hoe we die cellen moeten maken. We weten wel dat de T-stamcellen met geheugen in lymfeklieren ontstaan. We gaan dus in het lab een ‘niche’ bouwen, een kunstmatige vereenvoudigde lymfeklier. Daarin willen van T-cellen T-geheugencellen maken.”
Een jong Oostenrijks bedrijf dat een nieuw type 3d-printers heeft ontwikkeld zal het ‘geraamte’ voor die ‘niche’ maken. Dat zal gevuld worden met verschillende cellen en stimuli om de lymfeklier na te bootsen. Na de ‘opleiding’ zullen die afweercellen dan weer worden ingeënt in de patiënt (is het idee). Voorlopig zal het systeem eerst bij proefdieren en kweken van mensencellen worden uitgeprobeerd.
Volgens Halaas zullen de aldus opgeleide T-cellen aanvankelijk weinig effect sorteren tegen kanker. “Als hun aantal groeit (door deling; as) ontstaan er honderden miljoenen rijpe en effectieve, kankerdodende cellen. De theorie is dat die tezamen in staat zijn alle kankercellen te doden.”
Ook als deze immuuntherapie effectief blijkt te zijn, dan zullen volgens de hooggeleerde chirurgische ingrepen niet verdwijnen. Daarbij blijven meestal resten van de tumoren ongemoeid. Soms is snijden problematisch en dan zou ‘zijn’ aanpak een uitkomst zijn. Het onderzoek, INCITE gedoopt, zal zo’n vier jaar in beslag nemen.

Bron: Alpha Galileo