De roze maagdenpalm
Een Europees onderzoeksproject dat gecoördineerd wordt door het Finse technologische instituut VTT zou een doorbraak hebben bewerkstelligd in het streven planten te gebruiken als groene producent van medicijnen. Het produceren van medicijnen met behulp van planten is, uiteraard, allesbehalve nieuw, maar de jongste ontwikkeling zou vooral de opbrengst sterk vergroot hebben door gebruik te maken van celcultures (kweken). Hoe die plant die die medicijnen maakt dat doet, was tot nu toe onbekend. Om ook daadwerkelijk de opbrengst te vergroten hebben de onderzoekers de genetische component van het ingewikkelde productieproces in de plant nu ontrafeld. Dat heet dan baanbrekend.
Verschillende dure medicijnen, zoals die welke worden gebruikt in de chemotherapie, worden geproduceerd met behulp van planten. Zo levert de plant de roze maagdenpalm (Catharanthus roseus) de antikankermedicijnen vinblastine en vincristine. Die stoffen worden gebruikt bij verschillende typen kanker als de ziekte van Hodgkin, borstkanker en bloedkanker (leukemie). De opbrengst is laag. In principe kun je zulke verbindingen ook chemisch vervaardigen, maar dan zouden die middelen nog veel duurder worden.
Celkweek is een aantrekkelijk alternatief. Een klein probleem is dat het ‘reactiepad’ ook in de plant ingewikkeld is en het nog verre van duidelijk was aan welke genetische ‘knoppen’ er gedraaid konden/moesten worden om de opbrengst te vergroten. Een van de doelen in het zogeheten SmartCell-project was dan ook dat reactieraadsel op te lossen.
De onderzoekers schijnen daar nu in geslaagd te zijn. De hele reactieroute, waarbij twaalf enzymen betrokken zijn, werd gereconstrueerd in tabaksplanten. Daarnaast is er ook een celkweekmethode ontwikkeld om de gewenste verbindingen in bioreactoren te kunnen produceren. “Het gebruik van plantencellen als groene chemische fabriekjes wordt nu voor het eerst haalbaar”, zegt VTT-onderzoekster Kirsi-Marja Oksman-Caldentey. “De ervaring die we nu hebben en de technologie die we hebben ontwikkeld op het gebied van deze kankermedicijnen, kan ook worden toegepast op andere verbindingen en planten.”
SmartCell is een vier jaar lopend EU-programma, waar zo’n € 8,5 miljoen voor is uitgetrokken en dat inmiddels al zo’n 118 publicaties heeft opgeleverd.
Bron: Alpha Galileo