Het lijkt wel alsof wij mensen hardnekkig steeds weer dezelfde fout maken. Als we door onze manier van leven (inclusief de door ons bedachte technologie) in de problemen komen, dan kijken we nooit, althans zelden, naar de echte oorzaken (onze manier van leven) maar gaan we rommelen. Dat zie je bij de klimaatcrisis, maar dat zie je ook bij de massale bijensterfte. Zeer waarschijnlijk is de mens daar de oorzaak van, maar wat doen wij, althans onderzoekers van de universiteit van Texas? We prutsen wat aan het genoom van bacteriën om bijen te beschermen tegen allerlei ziekteverwekkers.
Het lijkt er op dat over de hele wereld de bijenstand op instorten staat. Normaal gesproken hebben mensen niet zoveel compassie met insecten, maar met bijen en vlinders ligt dat anders. Dat zijn nuttige dieren, want ze helpen (ons mensen) bij de voedselproductie door planten te bestuiven.
Het lijkt er op dat de achteruitgang van de bijenstand vooral een gevolg is van juist die voedselproductie, waarbij wij mensen kwistig strooien met bestrijdingsmiddelen en ons te buiten gaan aan monoculturen. Je zou zeggen: kijk eens naar wat daar fout gaat (dat zal toch moeten als we het hier op aarde niet al te warm willen krijgen). Niks daarvan. We lossen dat wel technisch op.
In de VS blijkt dat imkers in de vorige winter bijna 40% van hun bijen verloren door sterfte, het hoogste cijfer sedert 2006. De genetisch aangepaste bacteriën moeten in het spijsverteringskanaal van de bijen bepaalde stoffen produceren die ze beschermen tegen met name de varraomijt en het misvormdevleugelvirus.

De onderzoekers denken dat hun aanpak bruikbaar is voor de praktijk. De aangepaste bacteriën zijn makkelijk te kweken en het is ook niet moeilijk om die bij de bijen naar binnen te loodsen. De bacteriën zouden zich ook specifiek op bijen richten.
“Dat heeft gevolgen voor de gezondheid van de bijen”, zegt Nancy Moran. “Het is voor het eerst dat iemand de gezondheid van bijen verbetert met behulp van genetisch aangepaste bacteriën voor hun damrflora”, zegt medeonderzoeker Sean Leonard.

Varraomijten komen vaak tegelijk met het misvormdevleugelvirus. Als die mijten parasiteren op bijen, dan kunnen ze dat virus doorgeven. Dat verzwakt de getroffen bijen en maakt ze (dus) bevattelijker voor ziekteverwekkers. Hun oplossing is bacteriën genetisch veranderen zodat ze of die mijt of dat virus aanpakken. Die aanpak geeft de bijen een grotere kans (ruim eenderde) om de tien dagen te halen. Mijten die parasiteren op bijen met de aangepaste darmflora hadden 70% meer kans de tien dagen niet te overleven dan mijten die niet in aanraking gekomen waren met de aangepaste ‘mijtbacterie’.

Economisch belang

Zoals al opgemerkt is ons zorg om het wel en wee van de honingbij ingegeven door eigenbelang. In de VS zouden bijen een economische waarde hebben van 20 miljard dollar (18 miljard euro). Zonder bijen zouden veel land- en tuinbouwproducten verdwijnen of zou de productie aanzienlijk lager zijn dan met de bestuivers.
Net als mensen (en andere dieren) hebben bijen een darmflora en ook een viraal afweersysteem (RNAinterferentie; dat hebben mensen niet voor zover ik weet). Dat interferentiesysteem is gericht tegen RNA-virussen (veel virussen hebben een DNA-genoom). RNA-virussen produceren dubbelstrengig RNA. Dat wordt ontdekt door het afweersysteem van de bij, dat vervolgens aan de slag gaat.

Om de RNAi-reactie in bijen te versterken kregen in het lab honderden bijen genetisch aangepaste bacteriën in hun spijsverteringskanaal toegediend of eigenlijk kregen ze die binnen via een met die bacteriën besmette suikeroplossing. Volgens Moran is het risico dat die aangepaste bacteriën zich in de natuur verspreiden erg klein. Buiten de bijendarmen leggen ze gauw het loodje en het misvormdevleugelvirus zou alleen bij bijen voorkomen. Er zal natuurlijk nog wel moeten worden bekeken of dat in de praktijk ook klopt. Voorlopig zijn de proeven alleen nog maar in het (beveiligde) lab gedaan.

De aanpak dient ook de wetenschap, stellen de onderzoekers, wat die stelt wetenschappers in staat de genetica van de bijen te bestuderen. Zo zouden aangepaste bacteriën bepaalde genen kunnen uitschakelen en wellicht dat de methode ook zou kunnen helpen om minder kwetsbare bijen te ‘produceren’ (term van de onderzoekers).

Bron: EurekAlert