Onder SAM-achtige verbinding, in het midden het ribosoom (slangetje) en boven de adenine (basegroep van de nucleotide) waar de moleculen aan ‘geklikt’ kunnen worden (afb: Höbartner et. al/Nature)
De meesten onder ons die opgelet hebben op school bij biologie zullen weten dat ribosomen in cellen dienen om eiwitten te synthetiseren. RNA-moleculen spelen daarbij een doorslaggevende rol: als boodschapper-RNA maar ook als onderdeel van die ‘eiwitfabrieken’. Nu schijnen onderzoeksters rond Claudia Höbartner van, onder meer, de Julius-Maximilianuniversiteit in Würzburg (D) een niet eerder ontdekt ribosoom te hebben gevonden, SAMURI gedoopt, dat cellen toegankelijk maakt voor klikchemie en (dus) voor nieuwe behandelwijzen van ziektes.
SAMURI (Engelse afko van S-adenosylmethionine-analooggebruikend ribosoom) is in staat andere RNA-moleculen heel precies te veranderen. Dat vermogen is voor onderzoek aan ‘alleskunner’ RNA heel handig. “We kunnen die ribosomen als hulpmiddel inzetten om, bijvoorbeeld RNA’s te kleuren”, zegt medeonderzoeker Takumi Okuda. “Zo kunnen we de wegen van RNA in cellen en hun werkzaamheden beter volgen.” Dat is natuurlijk leuk en aardig voor onderzoekers, maar Höbartner ziet ook therapeutische mogelijkheden. “Bijvoorbeeld als er bepaalde enzymen ontbreken of door mutatie iet meer goed functioneren.”
SAMURI verandert RNA op de adeninegroep, een van de vier bouwstenen (nucleotiden) van RNA (de A, dus). Daar kun je dus die kleurstoffen of therapeutisch bedoelde moleculen plakken. Dat lijkt dan weer op de klikchemie, waar groepen aan elkaar worden geklikt als legosteentjes.
Dit ribosoom schijnt werkzaam te zijn onder omstandigheden die in een cel heersen. Dat is bij andere synthetische ribosomen niet zo. Met een synthetische cofactor is dit ribosoom toegankelijk voor die fameuze klikscheikunde. Dat is dat eerdergenoemde SAM-analogon (een verbinding die iets soortgelijks doet als de natuurlijke SAM= s-adenosylmethionine).
Het begin
Deze ontdekking is nog maar het begin van iets wat heel mooi kan worden. Höbartner en de haren willen nu eerst de structuur en ‘werkwijze’ van SAMURI ophelderen. Daarnaast willen de onderzoeksters nog andere synthetische ribosomen ontwikkelen om ook aan andere RNA-bouwstenen moleculen te kunnen klikken.
Bron: idw-online.de