Cellen in gekweekte neurale orgaantjes (afb: Kriegstein/UCSF)

Ik maak hier regelmatig melding van onderzoek waar hersenachtige orgaantjes van mensencellen worden gekweekt en die soms bij proefdieren worden geïmplanteerd. De vraag doet zich dan voor of dat ethisch wel door de beugel kan. Krijgen die proefdiertjes daarmee geen menselijke trekjes en mogen we dan nog doen met die beestjes wat bij hun puur dierlijke soortgenoten is toegestaan? In de VS heeft het NIH daarom onderzoek op dit terrein ingeperkt, maar nu heeft een commissie van deskundigen gezegd daar weinig problemen mee te hebben (met dat onderzoek en niet met die inperking).De deskundigen zeggen dat er weinig bewijs is dat die dierlijke orgaantjes met menselijke cellen bewustzijn hebben of pijn ondervinden. Ze vinden dat de huidige regels in de VS afdoende zijn. Dat verhaal zou anders worden als het onderzoek zou verschuiven naar niet-menselijke primaten. “De grondgedachte voor het rapport is om vooruit te kijken<“, zegt commissievoorzitter Joshua Sanes  van de Harvarduniversiteit.
Het oordeel was gevraagd door de NIH, de openbare gezondheidsintituten in de VS, en ook door de Danastichting die hersenonderzoek financiert. “We hopen dat het rapport gebruikt wordt om hierover na te denken”, zegt medevoorzitter Bernard Lo van de universiteit van Californië in San Francisco.

Drie typen onderzoek

De commissie bekeek drie typen onderzoek: het kweken van hersenorgaantjes, die waarbij transplantaties werden uitgevoerd waaraan menselijke cellen waren toegevoegd en die waarbij chimeren (dat wil zeggen bestaand uit zowel menselijke als dierlijke cellen) ontstaan door menselijke stamcellen te introduceren in dierlijke embryo’s. Dergelijke experimenten zouden, zo is het idee, primitieve vormen van bewustzijn of gevoelens (menselijke dan, neem ik aan; wat dat ook moge betekenen) kunnen ontwikkelen.

De deskundigen achten dit soort proeven ‘krachtige modellen’ voor het bestuderen van menselijke hersens en het vinden van behandelingen van ziektes. Zij vinden dat er sterke morele gronden zijn om dit onderzoek te doen. Volgens de commissie zouden dergelijke orgaantjes geen bewustzijn hebben, aangezien daarin verschillende celtypen en verbindingsstructuren zouden ontbreken (dan ben ik benieuwd naar de definitie van bewust zijn van de commissieleden; as). Zelfs de hersengolven die inkweekhersentjes zouden zijn ontdekt die ook bij foetussen zijn waargenomen zouden ‘relatief onspecifieke signalen zijn’.
Sanes stelt dat dit soort werk ethisch aanvaardbaar is. “Het is hoogstonwaarschijnlijk dat in de nabije toekomst orgaantjes zullen worden gekweekt met bewustzijn die pijn kunnen voelen”, staat in het rapport te lezen. Daar zouden geen extra toezicht of scherpere regels voor nodig zijn.
Ook het transplanteren van kweekhersentjes met menselijke hersencellen zou geen probleem zijn. Menselijke hersencellen groeien langzamer dan dierlijke en zouden daardoor geen invloed kunnen uitoefenen op de hersennetwerken, redeneerden de elf deskundigen (waaronder ook ethici en juristen). Een chimeer met menselijke hersencellen zou niet lang genoeg leven om een ander ‘verstand’ of sociaal gedrag te ontwikkelen dan zijnhaar puur dierlijke soortgenoten.

Apen

Bij apen als proefdieren zou het verhaal anders kunnen worden, stelt de commissie. Die houdt het overigens niet voor onmogelijk dat commissies voor dierzorg, die moeten oordelen over de toelaatbaarheid van dierproeven, meer expertise nodig hebben als die veranderde dieren ‘extra vaardigheden’ zouden ontwikkelen. Toezichthouders zouden zoiets kunnen doen zoals ook bij andere gevoelige onderzoekthema’s al wordt toegepast: toestaan, voorwaardelijk toestaan of verbieden.

Het lijkt duidelijk dat hersenonderzoekers blij zijn met de ‘uitspraak’ van de commissie. De Internationale Vereniging van Stamcelonderzoek (ISSCR) heeft het over een ‘doordachte analyse en leidraad’. Die organisatie wil binnenkort met nieuwe richtlijnen komen voor stamcelonderzoek waarbij chimeren worden gecreëerd en orgaantjes gekweekt.

Bron: Science