In het lab uit pluripotente stamcellen gemaakt ND-cellen (pijltjes) (afb: Sturgeon et. al)

Het is hier al wel vaker gezegd dat ons afweersysteem wel degelijk optreedt tegen kanker, maar de diverse kankers hebben vaak methoden ontwikkeld om dat afweersysteem voor de gek te houden. Bij een immuuntherapie worden die afweercellen van een patiënt weer weerbaar gemaakt (je hebt ook immuuntherapie waarbij donorafweercellen worden gebruikt). Nu blijkt dat ‘verjongde’ afweercellen, verkregen uit pluripotente stamcellen, beter werken dat de weerbaar gemaakte eigen afweercellen van de patiënt (in dit geval een muisje). Ook in kweken van menselijke cellen werkte de truc om potentere  afweercellen te maken.

Onderzoekers van de universiteit van (de staat) Washington denken dat het ‘verjongen’ van afweercellen in een immuuntherapie beter helpt dan het oppoken van de eigen afweercellen. In dit geval ging het om een bepaald type T-cellen, de T-dodercellen (de echte moordenaars van bedreigers). Als bron gebruikten ze pluripotente stamcellen, die weer worden gemaakt door het herprogrammeren van rijpe cellen. Vervolgens worden die stamcellen weer aangezet zich te ontwikkelen tot afweercellen.

“We willen de bruikbaarheid van de immuuntherapie voor meer patiënten vergroten”, zegt Christopher Sturgeon. “Deze bijzondere bron van natuurlijke dodercellen heeft het in zich wat gaten te vullen die er zijn bij het gebruik van de ND-celtherapie (in het Engels NK). Het lijkt er op dat ze consistenter zijn in de effectiviteit en we hebben geen cellen van een donor of de patiënt nodig.” Waarom zou je dat niet doen? Je kunt die pluripotente cellen ontwikkelen uit alle cellen van de patiënt. Vaak worden daarvoor huidcellen gebruikt. Sturgeon en de zijnen gebruiken cellen van elders. Als voordeel noemt Sturgeon dat je die zo van de plank kunt halen.
De natuurlijke dodercellen die de onderzoekers op het oog hebben worden niet aangemaakt in het beenmerg. De cellen leven maar kort (een soort infanteriesoldaten) en komen in de natuur uit de dooierzak van een vroege embryo. Dat is echter niet nodig voor een therapie. Daarbij kunnen ook ND-cellen gebruikt worden die ontwikkeld zijn uit pluripotente stamcellen (dus niet noodzakelijkerwijs van de patiënt). Dat heeft dus, zoals gezegd, met de tijdsfactor te maken.

Dooierzak

Sturgeon: “In een vroege ontwikkelingsfase (van de embryo; as) is het beenmerg er nog niet maar er stroomt al wel bloed door de vrucht. Dat bloed komt uit de dooierzak totdat het ruggenmerg zich gaat vormen. Daar worden die unieke ND-cellen aangemaakt. Dat vroege (embryo)bloed kan dingen die volwassen bloed eenvoudigweg niet kan.”
De onderzoekers probeerden hun ideeën uit bij muisjes en kweken van menselijke cellen. Ze vormden uit pluripotente stamcellen de gewenste ND-cellen. Die werkten zoals verwacht beter dan de oorspronkelijke ND-cellen. Zelfs ND-cellen uit de navelstreng werkten minder goed.
Volwassen ND-cellen scheiden ook bepaalde stoffen af die aanleiding geven tot ontstekingen, een manier van het afweersyteem om het gevaar te keren, maar dat zou bij kanker niet erg behulpzaam zijn.

Al eerder was het vermoeden gerezen dat embryonale ND-cellen beter werken, maar het hoe en waarom was niet bekend. Sturgeon: “Nu weten we precies waar de natuurlijke dodercellen vandaan komen en dat we ze nooit van een volwassen donor kunnen krijgen alleen van een pluripotente stamcel. Gebaseerd op dit unieke gedrag loopt er een kleine klinische proef met deze cellen. Nu we weten hoe we ze moeten maken en hoe ze werken is de deur open voor andere klinische proeven en om hun effectiviteit nog verder te vergroten.”
Volgens de onderzoekers kunnen de afweercellen gemaakt worden uitgaande van bestaande cellijnen. ND-cellen vallen de gezonde delen van de patiënt niet zo heftig aan als bij andere T-celtherapieën gebeurt, stellen ze. Zelfs als ze schade veroorzaken dan is die beperkt aangezien ze maar kort leven.
Sturgeon vraagt zich af waarom deze potente afweercellen in embryo’s aanwezig zijn en waar ze blijven na de geboorte. “We kunnen hierover alleen maar speculeren. Het is mogelijk dat gedurende de vruchtontwikkeling de celdeling zo snel gaat dat die ND-cellen moeten voorkomen dat er kanker ontstaat of ontstekingen.”

Bron: EurekAlert