Links een neutrofiel bij een onbehandeld patiënt (staat er in het persbericht; as) rechts een overvloed bij een behandelde (afb: Weill Cornell Medicin)

Als we het hier over afweercellen hebben dan gaat het vaak over T-cellen en soms over B-cellen en macrofagen, maar over neutrofiele granulocyten hebben we (majesteits-meervoud voor as) het eigenlijk zelden. Nu lijken onderzoekers ontdekt te hebben (er valt nog zo veel te ontdekken), dat die neutrofielen een tot nu toe onopgemerkte rol spelen in het bestrijden van vaste tumoren.
De onderzoekers zagen tot hun verbazing dat een immuuntherapie met T-cellen een melanoom (een vorm van huidkanker) aanvielen waarvan vele niet als kankercel herkenbaar waren door het ontbreken van ‘vlaggen’ (antigenen). Ze zagen wel dat de T-cellen een zwerm neutrofielen activeerden, die de kankercellen doodden die de T-cellen ongemoeid lieten (vanwege het ontbreken van die antigenen). Meteen zijn er dan weer speculaties over behandelingen die de immuuntherapie nog effectiever tegen kanker zouden kunnen maken. Nu is nog even onduidelijk hoe dat zou moeten.
“We dachten dat die cellen hooguit helpen na een reactie van T-cellen”, zegt Taha Merghoub van het Sandra en Edward Meyer-kankercentrum in New York. “Bovendien is er aangetoond dat neutrofielen kanker bevorderen, maar wij laten zien dat ze een belangrijke rol kunnen hebben in het definitief verwijderen van tumoren die anders door T-cellen ongemoeid zouden worden gelaten.”
Volgens medeonderzoeker Jedd Wolchok geeft deze vinding aan dat het containerbegrip neutrofiel nuancering noodzakelijk maakt. “In het verleden sloeg die algemene term op cellen die niet behulpzaam waren in het bestrijden van tumoren. We weten nu dat een deel daarvan wezenlijk is bij het optimaliseren van T-celtherapieën.”

Immuuntherapieën ter bestrijding van kanker zijn er op gericht de ‘strijdlust’ van afweercellen te vergroten. Allerlei kankertypes hebben een hele reeks van foefjes om te voorkomen dat het afweersysteem (dodelijk) in actie komt. Ondanks soms positieve resultaten blijkt dat de meeste immuunbehandelingen voor kanker vaak maar effectief zijn bij een minderheid van de patiënten. Een groot probleem daarbij is dat eigenlijk nog te weinig bekend is hoe die therapieën werken en, dus ook, hoe je die zou kunnen verbeteren.

De onderzoekers bekeken de effecten van T-cellen die genetisch zo veranderd waren dat ze melanoomantigenen herkenden. Het vervelende is alleen dat niet alle melanoomcellen ook zo’n ‘vlag’ (voor liefhebbers: Trp1) dragen. Toch bleken bij muisjes met huidkanker die melanoomcellen verdwenen, ook al waren de meeste niet voorzien van een Trp1-vlag.

Vervolgreactie

Bij nader aanschouwing zagen de onderzoekers dat in eerste instantie de T-cellen de gevlagde cellen uitschakelden, maar dat hun activiteit een vervolgreactie in gang zette door neutrofielen. Deze witte bloedlichaampjes zie je normaal vooral in actie komen bij wonden. Ze zijn evolutionair gezien oude leden van het aangeboren afweersysteem. Ze reageren niet op kenmerken van ziekteverwekkers zoals T-cellen. Het lijkt er op dat ze ‘in opdracht van’ de T-cellen de ongevlagde melanoomcellen doden met een stikstofoxide (NO₂?).

De onderzoekers hebben de genexpressie bekeken van de onverwachte helpers van de T-cellen. Die leek specifiek te zijn voor de actiebereidheid. Hoe meer neutrofielen met die genexpressie (welke genen zijn actief en welke niet) in (menselijke) patiënten aanwezig waren hoe beter de uitkomst van de behandeling, zo bleek uit databankgegevens.
Dat is natuurlijk opmerkelijk aangezien neutrofielen ook zijn gesignaleerd als ‘handlangers’ van kankercellen. Ze doen dat deels door de afweerreactie te onderdrukken. “Dat maakt duidelijk hoe belangrijk het is meer wapens van het afweersysteem te gebruiken in de strijd tegen kanker”, zegt medeonderzoeker Daniel Hirschhorn.

De onderzoekers gaan nu kijken hoe ze die antikankerneutrofielen mee in de strijd kunnen betrekken. Merhoub: “Ik hoop dat we ook een manier vinden om dat type neutrofielen te meten om de beste behandeling voor de patiënten te kunnen kiezen.”

Bron: Science Daily