In de kop staan twee begrippen die ik niet (echt) kende: lupus en cirkel-RNA. Voor mij is RNA enkelstrengig en lupus schijnt een niet geneesbare autoimmuunziekte te zijn (soms alleen maar vervelend, maar soms ernstiger). Sinds cirkel-RNA is aangetroffen vragen onderzoekers wat dat RNA doet. Nu lijkt het erop dat er een verband bestaat tussen cirkel-RNA en die autoimmuunziekte.

Mensen met lupus (er zijn veel verschillende vormen van lupus maar de meest voorkomende is de systemische lupus erythematosus) hebben kleinere hoeveelheden cirkel-RNA in hun cellen. Dat zou een afweerreactie op gang brengen die bedoeld is om virussen te bestrijden, denkt onderzoeker Lingling Chen van het instituut voor biochemie en celbiologie in Sjanghai. Dat proces in gang zetten zonder dat er gevaarlijke virussen aanwezig zijn zou kunnen leiden tot een autoimmuunreactie, waarbij het afweersyteem het eigen lichaam aanvalt. Als het cirkel-RNA in cellen toenam dat normaliseerde de activiteit van een eiwit dat het afweersysteem in werking stelt. Dat zou betekenen dat er een medicijn voor lupus zou zijn of althans een middel dat de effecten van lupus onderdrukt. Voorlopig hebben de onderzoeksters daar nog niet naar gekeken.

Cirkel-RNA

Het schijnt al tientallen jaren bekend te zijn dat er cirkel-RNA is. RNA is het bekendst vanwege de functie ervan bij de aanmaak van eiwitten. We hebben het dan over boodschapper-RNA (of m-RNA). Een deel van dat RNA bevat de code voor het eiwit, maar daarnaast bevat b-RNA ook extra informatie in de vorm van zogeheten introns. Die zijn niet nodig voor en worden eerst uit het pre-b-RNA gesneden alvorens daarvan de code wordt opgezet in eiwitten.
Die weggeknipte introns en andere stukjes RNA in de cel kunnen zich dan weer bundelen tot cirkel-RNA. Dat vormt zich doordat sommige delen van de RNA-streng zich verbinden met de juiste tegenhangers verderop op de streng en zo ‘cirkels’ vormen en soms ook dubbelstrengig worden. Dat tweestrengige cirkel-RNA schijnt de activiteit van het eiwit PKR te remmen. Dat eiwit is dan weer op zijn beurt de ‘aanstichter’ van een afweerreactie op een virusbesmetting (als het goed is).

“Al zolang als we weten dat er cirkel-RNA is, is de grote vraag: doet dat iets en als het iets doet wat dan?” zegt Lynne Maquat van de universiteit van Rochester (VS), die niet bij het onderzoek betrokken is geweest. “Dit onderzoek maakt aannemelijk dat het de aangeboren afweerreactie dempt.” Naast dat aangeboren afweersysteem is er ook een deel dat ‘leert’ te reageren op bedreigingen. Dat gebeurt via de vorming van antilichamen, die de nieuwe schadelijke indringers herkennen.
Je kunt naar de verschillende cirkel-RNA’s kijken en hun (mogelijke) functies, maar Chen en de haren hebben naar het hele pak gekeken, als groep. Sommige cirkel-RNA’s met normaal verder een enkele streng koppelden zich aan de strengen van ‘collega’s’. Het lijkt er op dat die cirkels in dat RNA-bouwwerk de activiteit van PKR remmen. Daarbij is de dubbelstrengigheid een voorwaarde. Cirkel-RNA met verder een enkele streng doen niks aan PKR.

Bron: Science News