Intellia-onderzoeker (afb: Intellia)
Ik was in de overtuiging of had zelfs de zekerheid dat de CRSIPR-techniek ook in cellen in een lichaam (van mens of proefdieren) werkt. Nu komt het toch niet achterlijke blad uit de VS Wired met een verhaal dat er nu ook bewijs is dat die CRISPR-techniek ook in cellen in het lichaam werkt.
Het grote probleem is natuurlijk die CRISPR-gereedschappen en stukjes DNA in een cel te krijgen. In een petrischaaltje is dat geen probleem, maar hoe doe je dat in een lichaam, waarbij je niet alle cellen wilt ‘aanspreken’? Voor zover ik het begrepen heb is dat wel mogelijk door het gereedschap en het eventuele DNA-materiaal te verpakken in een kreupel gemaakt virus en dat spul in te spuiten in het deel van het lichaam waar het genoom van cellen bewerkt wordt of door het kreupele virus alleen beoogde cellen te laten binnendringen.
Wired weet het ongetwijfeld beter (want ik=as ben een leek op alle fronten). Dat (web)blad meldt dat het bedrijf Intellia Therapeutics het eerste zou zijn dat bewezen heeft dat het bewerken van het genoom van cellen in het lichaam mogelijk is. Het zou gaan om een erfelijke ziekte die transthyretine-amyloîdose (een hartziekte). Afgelopen week zou dat ook gelukt zijn in de behandeling van een andere ziekte.
Op een congres in Duitsland stelde het bedrijf dat de CRISPR-behandeling bij zes mensen de zwellingen had verminderd bij mensen met de zeldzame, erfelijke ziekte angio-oedeem.
De proef met patiënten met transthyretine-amyloïdose zou de aanmaak van een schadelijk eiwit in twaalf mensen met 90% hebben verlaagd. Dat resultaat zou een vervolg zijn op een eerdere CRISPR-proef met zes patiënten. Bij beide ziektes zou de CRISPR-behandeling de juiste genen hebben bewerkt. Volgens John Leonard van Intellia toont dit de bruikbaarheid van deze techniek om genomen in cellen in het lichaam te bewerken.
Volgens Yan Zhang van de universiteit van Michigan zijn beide proeven mijlpalen in genoombewerking, ook al zijn ze vrij (te?) kleinschalig van opzet. “Dat belooft wat.”
Vetbolletjes
Om het CRISPR-gereedschap in de cellen te krijgen gebruikten de Intellia-onderzoekers vetbolletjes om dat in de lever te krijgen. Die krijgen de patiënten via een prik toegediend. In de lever worden de vetbolletjes opgenomen door de cellen. Daar gaat de genschaar dan aan het werk.
Bij beide behandelde ziektes is de boosdoener een uit zijn doen geraakt eiwit. Het CRISPR-gereedschap voor angio-oedeem coupeert het de activiteit van het gen voor het ‘wilde’ eiwit KLKB1 in levercellen, waardoor dat minder wordt aangemaakt.
Intellia stelt in een persbericht dat voor de CRISPR-prik de angio-oedeempatiënten zo’n zeven zwellingen per maand hadden. In de zestien weken na de behandeling was dat aantal met 91% afgenomen.
Bij transthyretine-amaloïdose is het TTR-gen (voor transthyretine) de boosdoener. Dat zorgt voor misvormde transthyretines in de levercellen, die zich ophopen met ernstige gevolgen voor hart, zenuwen en de spijsvertering. Een vorm van die ziekte kan leiden tot hartfalen. Als die ziekte wordt geconstateerd dan leven transthyretine-amyloïdose-patiënten nog twee tot zes jaar. De bewerking van Intellia heeft hier de bedoeling het TTR-gen te desactiveren om de ophoping van het foute eiwit te voorkomen.
De grote vraag is of de CRISPR-aanpassingen blijvend zijn. Levercellen worden regelmatig vervangen. De patiënten zijn niet lang genoegd gevolgd om dat effect te bestuderen. Leonard heeft er vertrouwen in dat die verandering permanent is. Nieuwe cellen ontstaan door deling en die hebben het bewerkte genoom, is zijn redenering.
Een ander punt is de gebruikte drager van het CRISPR-gereedschap. Veel onderzoek op dit terrein gaat naar de lever omdat daar de oorsprong ligt van veel sores en levercellen makkelijk te verleiden zijn met vetbolletjes. Ook Leonard geeft toe dat het nog geen sinecure is het CRISPR-gereedschap af te leveren bij andere celtypen. “Longen en de hersens zijn moeilijk. Dat zou de komende jaren de gebieden zijn waar we andere methoden voor nodig hebben.” Een virus, misschien?
Bron: Wired