Rode bloedlichaampjes, zo leren we op school, transporteren zuurstof naar de cellen in ons lichaam, maar ze zouden ook nog iets anders doen. Ze zouden fungeren als een soort afweercellen die speuren naar indringers en beschadigingen. Ze zouden DNA van de ziekteverwekkers of van beschadigd weefsel ‘strikken’ en het afweersysteem alarmeren.
Het grappige is dat rode bloedlichaampjes gaandeweg hun bestaan hun genetische lading (DNA) en organellen verliezen. Het zijn in feite zakken hemoglobine die zuurstof vervoeren (en afgeven), zegt Nilam Mangalmurti van de universiteit van Pennsylvania, een van de ‘ontdeksters’ van de afweerfunctie van rode bloedcellen. Toch blijken die cellen al meer te doen dan alleen zuurstof vervoeren. Zo regelen ze de concentratie van stikstofoxide in het bloed, dat bloedvaten aanzet te verwijden.
Omdat ze ‘leeg’ zijn, zijn rode bloedlichaampjes in principe goede bewakers van ons lichaam. Ze komen ook in alle hoeken en gaten van het lichaam. Onderzoekers hadden al ontdekt dat bij sommige vogels en vissen rode bloedcellen bij de afweer betrokken zijn, maar in zoogdieren zou dat nog niet gevonden zijn.

Mangalmurti en de haren vonden in 2018 de eerste aanwijzing. De bloedcellen zouden een sensor bevatten (TLR9) die zich bindt aan DNA met paren cytosine en guanine (twee nucleotidenbasen). Beschadigde cellen bij mensen scheiden zulke DNA-moleculen af. Ook het DNA van bacteriën en andere ziekteverwekkers is rijk aan CG-duetten. Ze roepen een sterke afweerreactie op die onderzoekers vooral toeschrijven aan witte bloedlichaampjes (afweercellen), die ook TLR9 bevatten.

Meedoen

Het jongste onderzoek lijkt er op te wijzen dat ook de rode bloedlichaampjes meedoen. De onderzoeksters zagen in een reageerbuisje wat rode bloedcellen doen met die CG-rijke stukjes DNA. Weinig van dat DNA gaf geen reactie, maar bij grotere hoeveelheden ‘verfrommelden’ ze en reageerden dus op de ‘prikkel’.
Als de onderzoeksters muisjes rode cellen toedienden die CG-DNA hadden gevangen, dan kregen die pardoes last van ontstekingen in het hele lichaam. Zoiets gebeurt bij mensen met een bloedvergiftiging. Dat zou betekenen dat de reactie van de rode cellen het afweersysteem alarmeert, maar dat kan ook verkeerd uitpakken, kennelijk.
Die nieuw gevonden rol van rode bloedlichaampjes zou ook complicaties kunnen verklaren bij ziekenhuispatiënten. Mangalmurti: “Bijna alle ernstig zieke patiënten op intensieve zorg hebben voor hun derde dag bloedarmoede.” Als het bloed de milt passeert dan zorgen macrofagen ervoor dat beschadigde rode bloedlichaampjes worden vernietigd. Gezonde bloedcellen zetten een bordje met ‘eet-me-niet’ op hun membraan (een eiwit), maar in de reageerbuis ontdekten de onderzoeksters dat een ontmoeting met CG-DNA ervoor zorgt dat de cellen dat eiwit verbergen dat macrofagen als sein dient niet in te grijpen.
Die rode bloedlichaampjes worden dan dus vernietigd door de macrofagen, maar die hebben het dan kennelijk zo druk dat ze hun eigenlijk taak wat verwaarlozen, zagen ze in muisjes. Ook zagen de onderzoeksters dat rode bloedlichaampjes van mensen met bloedvergiftiging en bloedarmoede meer DNA bevatten dan van patiënten die alleen bloedvergiftiging hadden. Patiënten met coronaziekte en bloedarmoede en alleen met corona hadden dezelfde ‘afwijking’. Het lijkt er dan op dat als zo’n bloedcel veel DNA ‘verorberd’ had die meer in aanmerking komt voor ‘afvoeren’ dan cellen met minder DNA.

Afweerfunctie

Volgens Mangalmurti is het nu duidelijke dat rode bloedlichaampjes in mensen en andere zoogdieren een afweerfunctie hebben. Meestal helpen die cellen de zaak netjes te houden, ook van afval-DNA. Na een ontsteking of beschadiging komt er DNA in de bloedbaan. De rode bloedcellen offeren zich op om dat te verwijderen. Als de macrofagen te veel van die rode bloedlichaampjes verwijderen ontstaat er bloedarmoede.
Geneesmiddelen die voorkomen dat DNA zich aan TLR9 op rode bloedcellen hecht, kunnen de bloedarmoede behandelen, stelt Mangalmurti. De onderzoeksters gaan nu kijken of het DNA dat rode bloedcellen ‘arresteren’ kan helpen bij het diagnosticeren van ontstekingen.

Volgens Robertson Davenport van de Universiteit van Michigan in Ann Arbor hebben de onderzoeksters mooi werk geleverd, maar er zouden meer gegevens nodig zijn om te bevestigen dat rode bloedcellen essentieel zijn voor de afweer van zoogdieren. Bloedarmoede bij bloedvergiftiging kan volgens hem een gevolg zijn van verschillende oorzaken. Dat hoeft niks te maken met ‘overijverige’ macrofagen, stelt hij. Bewezen is er volgens Davenport voorlopig nog niks.

Bron: Science