Met behulp van het eiwit C/EBPa zijn B-cellen voor 95% om te zetten in pluripotente stamcellen (afb: Janus Johanson)

Sinds zo’n jaar of tien worden er nu rijpe cellen ‘omgeprogram-meerd’ tot (pluripotente) stamcellen. Daar wordt veel onderzoek mee gedaan, maar het probleem is de gebrekkige opbrengst. Nou schijnen onderzoekers rond Thomas Graf van het centrum voor genomie in Barcelona (Sp) grote vorderingen op dit terrein te hebben gemaakt met de ontdekking van een verrassend verband tussen geinduceerde pluripotente stamcellen, de vorming van bloedcellen en bloedkanker (leukemie). Met het eiwit C/EBPa zijn afweercellen om te vormen tot, wat genoemd wordt, ‘elitecellen’ die bijna een op een zijn om te vormen tot stamcellen.

In eerdere studies was het Graf c.s. duidelijk geworden dat het eiwit C/EBPa in afweercellen van muizen die cellen omtovert tot ‘elitecellen’ die zich prima laten omprogrammeren tot stamcellen. Zowel dat eiwit als de vier ‘omprogrammeeringrediënten’ van de Yamanka-methode (Sjinja Yamanaka is de Japanse ‘uitvinder’ van de omvorming van rijpe cellen in stamcellen) zijn zogeheten transcriptiefactoren, eiwitten die de activiteit van genen regelen.
In het huidige onderzoek werd ontdekt dat C/EBPa het chromatine veranderd, de dichte pakking van DNA en histonen, evenals de eiwitsamenstelling van de afweercellen (specifieker: B-cellen), waardoor die ontvankelijker worden voor de Yamanaka-factoren. Graf: “We begrijpen nu beter hoe C/EBPa bijdraagt aan de celherprogrammering, hetgeen ons in staat stelt effectiever elitecellen te maken. We vonden ook dat die kunstmatig gemaakte elitecellen erg veel lijken op voorlopercellen van witte bloedlichaampjes in het beenmerg, de zogeheten myeloblasten, die zelf voor hun vorming C/EBPa nodig hebben.”

Opmerkelijk is dat die myeloblasten zelf ook een soort ‘elitecellen’ zijn, voor kanker. Bij dierproeven is gebleken dat na het verwijderen van dat eiwit de dieren geen acute myeloblastische leukemie kregen, omdat de myeloblasten dan niet in staat zijn te reageren op kankerverwekkers. Er is dus een verband tussen het efficiënter produceren van pluripotente stamcellen, de ontwikkeling van bloedcellen en myeloblastische leukemie.
“Onze onderzoeksresultaten zouden zowel gevolgen kunnen hebben voor de manier waarop we stamcellen produceren als op de therapie voor myeloblastische leukemie”, zegt medeonderzoeker Bruno Di Stefano, die tegenwoordig aan de Harvard-universiteit werkt. “Ons werk werpt nieuw licht op hoe veranderingen in de eiwitstabiliteit en de toegankelijkheid van het chromatine invloed heeft op de celontwikkeling en op kanker”, zegt zijn kompaan Janus Jakobson van de universiteit van Kopenhagen.

Bron: Alpha Galileo