Het kunstmatige eiwit (bruin) blokkeert het ‘aanklampeiwit’ (groen) op het virusmembraan (afb: Eva-Maria Strauch)

Het schijnt dat er een kunstmatig eiwit is ontworpen dat het het griepvirus onmogelijk maakt een cel aan te klampen en binnen te dringen. De onderzoekers hebben er hoge verwachtingen van, maar voorlopig is het eiwit nog niet op mensen uitgeprobeerd, dus ren niet meteen naar je huisarts.

We lachen wel om de griepprik en al dat gedoe, maar toch vallen er door griep doden, meestal ouderen of mensen met een verzwakt afweersysteem. Het lastige met griepvirussen, en met vrussen in het algemeen, is dat ze razendsnel evolueren. De griepprik gaat om de drie meest voorkomende virusvarianten. Dat gaat natuurlijk mis als er weer een nieuwe virusvariant opduikt. We hebben het dan over inenting of vaccinatie waarbij het afweersysteem wordt ‘aangeschakeld’ op bepaalde ziekteverwekkers (in dit geval virussen).

Je kunt griep ook bestrijden met medicijnen. Daarbij gaat de meeste aandacht naar de eiwitten neuraminidase en hemagglutinine ((HA) op het virusmembraan. Sommige middelen hebben het gemunt op neuraminidase, dat helpt virussen te ontsnappen uit een besmette cel. Die beginnen echter last te krijgen van resistentie (dus onwerkzaamheid). HA is het volgende doelwit.
Dit paddestoelvormige eiwit bindt zich aan drie suikermoleculen op het membraan van het slachtoffer (een cel). Als het virus eenmaal is aangeklampt dan drukken delen van dat eiwit het virus samen om het te laten samensmelten met het celmembraan teneinde zijn inhoud in het slachtoffer te lozen.
In 2011 ontwikkelde David Baker van de universiteit van Washington een eiwit dat zich bindt aan de ‘stam’ van het eiwit. In celkweken leek het er op dat dat voorkwam dat het virusdeeltje zich leegde in een cel. Doordat de stam soms is afgeschermd hielp dat kunstmatige eiwit uiteindelijk niet veel.

Kop van het eiwit

Nu hebben Baker c.s. hun pijlen gericht op de kop van het eiwit. Met behulp van kristallografie kwamen ze er achter hoe antilichamen zich binden aan de drie suikerbindplaatsen op de kop van het eiwit. Ze kopieerden een deel van die antilichamen. Vervolgens gebruikten ze een programma om eiwitten te ontwerpen (Rosetta) en ontwierpen een driehoekig eiwit dat bestaat uit drie delen. Dat zou, volgens Rosetta, perfect op de kop van HA passen. Vervolgens synthetiseerden ze een gen dat codeert voor dat eiwit en zette dat in het DNA van een bacterie, die voor de productie moest zorgen.

De onderzoekers zetten het door de bacterie gemaakte eiwit vast op nitrocellulose en keken wat er gebeurde bij diverse griepvirusvarianten. Bingo. Baker: “We noemen het grieplijm.” In een andere proef voorkwam het eiwit dat griepvirussen cellen in een kweek besmetten. Door dat eiwit bleken muizen geen griep te krijgen. Het maakte niet uit of ze dat kunstmatige eiwit nu een dag voor of na de virusbesmetting hadden gekregen.
Baker blijft voorzichtig. Het eiwit blokkeert niet alle griepvirusvarianten. Dat betekent extra eiwitten. Verder moet natuurlijk nog worden aangetoond dat het griepmedicijn veilig is. Het kunstmatige eiwit lijkt op een antilichaam, maar is het natuurlijk niet. We moeten nog even wachten.

Bron: Science