De ‘enterlus’ van de ebolafamilie (afb: Scripps-instituut)

Onderzoekers van het Amerikaanse Scripps-instituut hebben maar liefst twee artikelen afgescheiden over de zwakke plekken in de verdediging van het beruchte ebola-virus. Menselijke en muiselijke antilichamen blijken zich aan het virus te hechten waardoor ze dat onschadelijk kunnen maken. Dat zou niet alleen werken bij het ebola-virus, maar ook bij andere ziekteverwekkers. Ik denk dan meteen: als dat zo is, waarom is dat virus dan zo dodelijk?

“Het ziet er uit alsof je nu weet hoe je met een steen vijf, zes vogels kunt doden”, maakt Scripps-onderzoekster Erica Ollmann Saphire een wat morbide vergelijking. “Verschillende virussen in de ebola-familie variëren qua structuur maar hebben dezelfde strategie. Dan hebben we een aanpak nodig die ze alle treft.”
Een beetje lastig punt is dat het ebola-virus in feite een verzamelnaam is. Ook het sudan-, bundibuyo-, taï- en reston-virus zijn ebola-virussen. Er zijn echter verschillen, waardoor ze samen moeilijk zijn aan te pakken. Zo waren het sudan- en bundibugyo-virus verantwoordelijk voor 40% van de ebola-besmettingen voor 2013, maar die zijn niet te bestrijden met de ebola-therapieën die er nu zijn en zoals een goed virus betaamt muteren ebola-virussen nogal makkelijk, waardoor ze ongrijpbaar blijven voor het afweersysteem en/of behandelingen.

ADI-15878

De antilichamen waarmee de onderzoekers aan de slag gingen binden aan de ‘enterlus’ (‘fusion loop’, noemen de onderzoekers die), waardoor alle ebola-virussen kunnen worden geneutraliseerd. Die ‘enterlus’ (of ‘fusion loop’) is een onderdeel van het virussysteem waarmee dat een cel binnendringt (en besmet). Dat peptide (klein eiwit) als doelwit nemen zou alle vijf ebola-virussen onschadelijk kunnen maken, was het idee.
Wat het menselijk deel betreft richtten de onderzoekers zich op het antilichaam ADI-15787. Dat antilichaam is gevonden bij patiënten die de virusbesmetting overleefden en werkt tegen alle vijf virusvarianten. Het doelwit was een glycoproteïne (suikereiwit). Die suikers dienen als ‘masker’ om te voorkomen dat het afweersysteem ingrijpt.

Met behulp van röntgenkristallografie bestudeerden de onderzoekers de wisselwerking tussen het gesuikerde eiwit en antilichaam ADI-14787. Het bleek dat het antilichaam bindt aan een van deze suikers vlakbij een peddelachtige structuur op de enterlus en vervolgens ook aan een ander deel van het suikereiwit. Daardoor worden twee belangrijke onderdelen van de enterlus geblokkeerd, waardoor het virus er niet in slaagt de cel binnen te dringen, denken de onderzoekers.
Die enterlus schijnt een min of meer onveranderlijk onderdeel van het virus uit te maken dat niet simpelweg door mutatie kan worden veranderd. Dergelijke antilichamen zouden beschermen kunnen bieden tegen het dodelijke virus. Dan is het vervolgens de vraag waarom maar zo weinig mensen dat antilichaam hebben aangemaakt.

Mogelijkheden

In een tweede artikel gaan de Scripps-onderzoekers daar op in. Ze denken dat zo’n antilichaam ‘kweken’ tot de mogelijkheden behoort. Het bleek hun dat muisjes die immuun waren gemaakt voor het ebola- en sudan-virus een brede, beschermende antilichaamreactie ontwikkelden. Het muizenantilichaam 6D6 bleek aan dezelfde plaatsen te hechten als het menselijke ADI-15787, hetgeen de onderzoekers het idee geeft dat ze op de goede weg zijn .
“Zowel het antilichaam van de mens als van de muis was in staat al bekende typen ebola-virussen te neutraliseren”, stelt Scripps-onderzoeker Jacob Milligan. De onderzoekers denken dat ook andere antilichamen dan ADI-15787 behulpzaam kunnen zijn bij het onschadelijk maken van het virus. Ook zogeheten immunogenen, die lijken op delen van de enterlus, zouden kunnen worden benut om het afweersysteem te ’trainen’. Wat dat betreft hebben de onderzoekers goede hoop.

Bron: EurekAlert