Macrofaag van een muis met twee schijnvoetjes die ‘vijanden’ insluiten en verslinden (afb: Wiki Commons)
Antilichamen zetten ons afweersysteem aan het werk in een reactie op ziekteverwekkers. Antilichamen tegen de eiwitten PD-1 en PD-L1 leveren hun aandeel in de kankerbestrijding door T-cellen aan het werk te zetten, de eerstelinieverdediging van ons afweersysteem. Ze blijken echter ook andere afweercellen te activeren die kankercellen verslinden, de macrofagen. Een zoveelste ‘remedie’ tegen kanker?
PD-1 is een receptor die een belangrijke rol speelt in de bescherming van het lichaam tegen een overijverig afweersysteem. T-cellen leren beschadigde af zieke cellen te herkennen en te vernietigen. Soms gaat dat mis en vallen ze gezonde cellen aan. We hebben het dan over autoimmuunziektes als multiple sclerose. PD-1 is een soort ‘controlepost’, die al te fanatieke T-cellen tot de orde roept.
Zo’n jaar of tien geleden werd ontdekt dat kankercellen gebruiken maken van die ‘controleur’ voor eigen, snode doeleinden. Ze produceren meer van het eiwit PD-L1, dat ontdekt wordt door de PD-1-receptor, waardoor ze voorkomen dat de T-cellen kankercellen aanvallen. Kankerpatiënten worden nu al behandeld met antilichamen die de PD-1-receptor blokkeren of zich klinken aan PD-L1. Ze zetten daarmee het dood-me-niet-signaal uit en de T-cellen gaan in de aanval.
Vooruitgang
“Het gebruik van antilichamen tegen PD-1 en PD-L1 is een belangrijke stap vooruit in de behandeling van kanker”, zegt Irving Weissman van de universiteit van Stanford. “De meeste onderzoekers gaan voor het idee dat die antilichamen de remmen van T-cellen afhalen, maar wij hebben nu aangetoond dat er een tweede mechanisme bij betrokken is.”
Weissman c.s. ontdekten dat de activering van PD-1 ook de activiteit van macrofagen lamlegt. “Macrofagen die de tumoren binnendringen krijgen een PD-1-receptor op hun membraan en als PD-1 of PD-L1 wordt geblokkeerd met antilichamen gaan de macrofagen tot de aanval over”, zegt promovenda Sydney Gordon.
Het mechanisme lijkt op dat van wat er met een ander antilichaam gebeurt, ook bij Weissman ‘in huis’ ontdekt. Dat antilichaam blokkeert het eiwit CD47. Dat bleek ook de macrofagen aan het werk te zetten om kankercellen te verslinden. Die benadering is nu onderwerp van eerste, kleine klinische proeven.
Op het ogenblik is het nog onduidelijk wat het aandeel van de macrofagen is door blokkade van PD-1- en PD-L1 in de bestrijding van tumoren. Deze ontdekking is mogelijk belangrijk. Gordon: “Dit zou tot nieuwe behandelingen kunnen leiden die óf de T-cellen óf de macrofagen stimuleren tegen kankercellen op te treden.”
Een andere mogelijkheid is dat deze antilichamen breder toepasbaar zouden kunnen zijn dan tot nu toe gedacht wordt. Wiessman: “Als je met antilichamen de T-cellen van de rem afhaalt, zullen die cellen al specifieke kankercellen moeten kunnen herkennen. Macrofagen zijn onderdeel van een aangeboren afweersysteem. Dat betekent dat ze altijd al elke kanker in elke patiënt herkennen.”
Bron: Science Daily