Chimere antigeenreceptor: met het variabele de scFv, de eigenlijke receptor, op het membraan en het groene deel in de T-cel (afb: Wiki Commons)

Onderzoekers van het Fred Hutchinson-kankercentrum in de VS hebben een methode ontwikkeld om afweercellen in het lichaam ‘om te programmeren’ in kankerbestrijders. Tot nu toe werd deze immuuntherapie toegepast door eerst afweercellen te verzamelen, die (buiten het lichaam dus) omprogrammeren zodat ze zich niet meer door kankercellen laten bedotten, waarna die omgeprogrammeerde cellen weer worden  teruggeplaatst in het lichaam van de patiënt/proefpersoon/proefdier. Het ging om een bewijs van de methode. 

“Voor zover wij weten is dit de eerste methode om snel T-cellen tumorherkenning te bezorgen zonder ze uit het lichaam te halen”, zegt onderzoeker Matthias Stephan van het Fred Huchinson-instituut in Seattle. “De omgeprogrammeerde cellen beginnen binnen 24 tot 48 uur te werken en doen dat weken lang. Dat geeft aan dat onze technologie de mogelijkheid heeft het afweersysteem snel te stimuleren om kankercellen te vernietigen voordat de ziekte fataal wordt.”
Immuuntherapieën baren hoop, maar echt doorslaggevende resultaten zijn er, voor zover ik weet, nog niet te melden geweest. Er wordt ook gezocht naar een algemeen bruikbare vorm, die niet per kankersoort verschilt en ook de snelheid, of eerder de traagheid, speelt een rol. Het duurt nu een paar weken alvorens zo’n immuuntherapie kan worden toegepast: de T-cellen moeten eerst bij de patiënt ‘geoogst’ worden,vervolgens genetisch bewerkt tenslotte weer teruggeplaatst worden. De nanodeeltjes van de Fred Hutchinsononderzoekers zouden die bewerkelijke stappen overbodig (moeten) maken.

Het is voorlopig nog niet zover dat de nieuwe techniek in de praktijk gebruikt zal worden, maar Stephan droomt er al van dat de nanodeeltjes T-cellen in vitro omprogrammeren, waarna die volop de strijd aangaan met kankercellen of met de bestrijding van virale of bacteriële besmettingen. “Ik heb nooit kanker gehad, maar als ik dat zou hebben, dan zou ik meteen behandeld willen worden. Immuuntherapie moet een behandelwijze worden die op de dag van de diagnose kan beginnen, vind ik, en liefst op de plaats waar mensen leven (dus niet in een ziekenhuis’ as).”

Nanodeeltjes

Stephan en zijn medeonderzoekers ontwikkelden een methode waarmee, met behulp van naodeeltjes, de T-cellen in een tot twee dagen worden omgevormd tot ‘seriemoordenaars’. De nanodeeltjes veranderen de T-cellen in zogeheten CAR-T-cellen, die wel ‘bereid’ zijn de strijd met kankercellen aan te gaan.
De nanodeeltjes bevatten genen die coderen voor chimere antigeenreceptoren (die CAR, dus). De nanodeeltjes waren voorzien van ‘grijpermoleculen’ die aanleggen aan de bewuste T-cellen. Daarna wordt het nanodeeltje naar de kern van de T-cel gesluisd, waar het oplost. Het is dan het idee dat de afgeleverde genen worden ingebouwd in het cel-DNA.

Zoals gezegd gaat het om een bewijs dat de methode kan werken. Het bleek dat een aanzienlijk deel van de T-cellen inderdaad na een tot twee dagen de CAR-eiwitten ging aanmaken. Vervolgens moest natuurlijk bepaald worden af dat ook het gewenste effect had.
Dat werd beproefd op muisjes die leukemie (bloedkanker) hadden. Ze vergeleken hun methode met chemotherapie gevolgd door een behandeling met in het lab genetisch aangepaste T-cellen die CAR-eiwitten aanmaakten.
Er bleek geen verschil. De leukemiemuisjes leefden gemiddeld 58 dagen extra door een van beide behandelingen.

Virusbesmetting

Er moet nog het een en ander aan werk verstouwd worden vooraleer de methode in de praktijk kan worden toegepast. Zo zal, onder veel meer, bewezen moeten worden dat de methode veilig is voor mensen. Daarnaast wil Stephan de techniek gebruiken voor het aanpakken van vaste gezwellen. “We denken dat deze methode ook gebruikt kan worden voor infectieziektes zoals hepatitis of het hi-virus door de afweercellen de juiste receptoren te geven. Je hebt maar een paar omgeprogrammeerde T-cellen te hebben om tegen een virus te kunnen optreden.”

Bron: EurekAlert