De CRISPR-techniek zou nog niet precies genoeg zijn om mensen te behandelen (afb: Wiki Commons)
Volgens een rapport van de denktank Nuffield Council on Bioethics is het gemak waarmee nu gesleuteld kan worden aan genen riskant. Vooral door toedoen van de CRISPR/Cas9-technologie zou genetische manipulatie nu ook bruikbaar zijn voor ‘garagewetenschappers’, met alle risico’s van dien.
De eenvoud en de geringe kosten van die nieuwe manipulatietechniek, maken het bewerken van het genoom zo makkelijk dat dat wel eens tot problemen zou kunnen leiden. Zo zouden uit dat genetische gefröbel micro-organismen kunnen ontstaan die onvoorziene dingen zouden kunnen doen. Die nieuwe technologie heeft voor een revolutie in het biomedisch onderzoek gezorgd en zal uiteindelijk ook zijn invloed op de maatschappij doen gelden.
De keerzijde van die medaille is dat ‘manipulatiesetjes’ nu ook bereikbaar worden voor knutselaars. Dit jaar is een bedrijf begonnen met een setje te koop aan te bieden voor 100 pond (€ 115) om te experimenteren met de gewone bodembacterie E. coli.
De genetische techniek is zo krachtig dat landen zullen nu wel moeten beslissen of het menselijk genoom veranderd mag worden, stelt het rapport. Daar zou heel duchtig over nagedacht moeten worden. “Dat zou onze verwachtingen en ambities hoe mensen de wereld beheersen aanzienlijk veranderen”, zegt Andrew Greenfield, voorzitter van de werkgroep die het rapport schreef. “Hoewel tot nu toe wetenschap de grootste gebruiker is, lijkt het aantal mogelijke toepassingen bijna onbeperkt.”
Met genetische verandering zouden allerlei ziektes kunnen worden voorkomen zoals taaislijmziekte en zo’n 4000 andere aandoeningen die worden veroorzaakt door (bekende) gemuteerde genen. Ook in de landbouw en veeteelt is er een hoop genetisch te manipuleren, denk maar eens aan hoornloze koeien of koortsbestendige varkens. Ook ‘garagewetenschappers’ kunnen met hun eigen zetje aan de slag gaan. Een kind kan de was doen.
Voorlopig is het nog verboden om de menselijke vrucht genetisch te veranderen, maar hoe lang zal dat verbod stand houden? Er zijn ook argumenten voor ingrijpen te bedenken (zoals het voorkomen van ernstige, erfelijke ziektes), maar wat als het hek van de dam is? Krijgen we dan de ontwerpbaby’s met de juiste kleur ogen en het juiste fysiek of hersens?
“We beschouwen de menselijke voortplanting als een gebied dat bijzondere ethische aandacht vraagt en we moeten zorgvuldig bekijken hoe we daar mee moeten omgaan nog voor die techniek de praktijk bereikt”, zegt mede-opsteller Karen Yeung van het King’s College in Londen.
China
Eerder dit jaar hebben Chinese onderzoekers geprobeerd hiv-resistentie in te bouwen in reageerbuisembryo’s. Dat was niet echt een succes en geeft nog maar eens aan hoe voorzichtig we met die techniek moeten omspringen, stellen de opstellers van het rapport. Al eerder in 2015 hadden onderzoekers uit China geprobeerd het genoom van ivf-embryo’s te veranderen om zieke genen te helen. Ook dat was niet erg succesvol.
Uit medisch gezichtspunt gezien zijn die pogingen verdedigbaar. Als de vrucht nog maar een paar cellen telt is het relatief simpel om in die paar cellen een foutief gen te vervangen. Dat wordt in een voltooid organisme een stuk lastiger.
Het probleem is dat we wel het een en ander weten van hoe zaken in een cel en in een organisme op moleculaire schaal verlopen, maar bij lange na niet alles en je weet ook niet wat je nog niet weet. Dergelijke rigoureuze ingrepen kunnen daarom ook onvoorziene gevolgen hebben. Dat ongeluk zou zich dan van generatie op generatie doorgeven, aangezien dat veranderde genoom gewoon aan het nageslacht zal worden doorgegeven.
De NUffield Coucil gaat nu twee deelaspecten wat beter op zijn ethische ‘merites’ van genetische manipulatie bekijken: menselijke voortplanting en veehouderij. Een belangrijke vraag daarbij is dan waar je de grens trekt als je genetische manipulatie bij mensen toelaat. Je krijgt dan te maken met de beruchte ‘glijdende schaal’. Als het acceptabel is een foutief gen te vervangen dat volledig verantwoordelijk is voor een ernstige ziekte, wat als zo’n ingreep de kans op een hartaandoening of Alzheimer met 10% verhoogt? En de vraag blijft natuurlijk: wat als we genetische manipulatie willen gebruiken om te sleutelen aan het ‘ontwerp mens’?
Bron: the Guardian