Niemand zegt dat moleculaire biologie simpel is (afb: Science)
Een kankercel is een gevangene van het weefsel waarin de cel zich bevindt en kan daar relatief weinig schade aanrichten. Een kankercel wordt pas echt link als die zich kan bewegen via bloed- of lymfevaten en elders in het lichaam zorgt voor kankerhaarden (metastases). De oplossing van dit probleem voor de kankercel wordt geboden door VEGF, een zogeheten groeifactor. Die zorgt er voor dat de kankercel zich kan losmaken uit het weefsel van bloedwandcellen (het endotheel) en in de bloedbaan terechtkomt.
Dat doet die groeifactor door er voor te zorgen dat het eiwit VEC wordt gefosforyleerd (zich verbindt met een fosfaatgroep). VEC zorgt voor het verband tussen de endotheelcellen. Door die verandering kan VEC zijn werk niet meer doen en vallen er gaten in het endotheel. Hoe het proces precies in zijn werk gaat hebben de onderzoekers nog niet kunnen achterhalen, maar het ‘gedrag’ van het kinase-enzym FAK, onderdeel van dit ingewikkelde proces, trok hun aandacht.
Om te kijken wat het enzym precies uitvreet kregen muizen met een snelgroeiende borstkanker en met baarmoedertumoren, arme beestjes, FAK-remmers ingespoten. Bij eerder onderzoek was gebleken dat dat tumorgroei remt. Het effect was dat een bepaalde aminozuur in VEC, tyrosine 658, niet wordt gefosforyleerd. Een controlegroep kreeg de groeifactor VEGF ingespoten evenals een groep met een inactieve variant van FAK. VEGF zette aan tot fosforylering van het specifieke aminozuur in VEC. Dat gebeurde niet in de muizen met een inactief FAK-enzym. Dat lijkt er op dat FAK de sleutel voor de ontsnapping van de kankercellen is en dus voor het woekerend karakter van kanker.
Vervolgens werd gekeken of FAK ook daadwerkelijk kankercellen ‘bevrijdt’ uit het endotheel. Dat gebeurde in vitro. Proefnemingen leken het gelijk van hun aanname te bevestigen. Muizen met inactief FAK hadden minder kankercellen in hun longen dan met het actieve enzym. Blokkade (remming) van het enzym in de endotheelcellen bleek uitzaaiing tegen te gaan, maar had geen invloed op de groei van de tumoren. Dat laatste is vreemd. Momenteel worden FAK-remmers uitgeprobeerd in klinische proeven omdat ze tumorgroei zouden tegengaan. Zeg maar wie er gelijk heeft. Bij die studies zouden de nieuwe bevindingen, het tegengaan van uitzaaiingen, kunne worden meegenomen. Hoe aardig ook, dit onderzoek heeft niet de oplossing gebracht. Dit lijkt weer een steentje aan het gigantische bouwwerk dat ‘kankermedicijn’ heet.