Alfa-cellen die normaal glucagon aanmaken (rood) worden door buren ‘verleid’ om insuline aan te maken (rood). (afb: univ van Genève)

Onderzoekers in Zwitserland hebben alvleeskliercellen die geen insuline produceren geherpro-grammeerd tot insulinepro-ducerende cellen en daarmee een mogelijke geneesmethode gecreëerd voor suikerpatiënten. Het bijzondere is dat cellen die waren omgeprogra-mmeerd om insuline aan te maken naburige glucagoncellen verleidden ook insuline aan te maken. Voorlopig gaat het nog om dierproeven.
De alvleesklier bevat verschillende cellen (α, β, δ, ε en υ) die verschillende hormonen produceren om de suikerspiegel in het bloed te regelen. Die cellen bevinden zich in de eilandjes van Langerhans. Als de β-cellen niet naar behoren functioneren dan werkt dat niet meer. Onderzoeker Pedro Herrera en medeonderzoekers hebben een methode gevonden om andere pancreascellen te ‘herprogrammeren’ tot functionale β-cellen.
Om uit te zoeken of dat ook met menselijke cellen werkt gebruikten de onderzoekers stukjes Langerhansweefsel van menselijke donoren, suikerpatiënten en gezonde mensen. Ze bekeken twee celtypen nauwkeuriger: α-cellen (die glucagon aanmaken) en υ-cellen (die polypeptiden produceren). Pedro Herrera: “We verdeelden de cellen in twee groepen. Een groep met alleen een fluorescerende merker en de andere met (ook) extra genen die coderen voor insulinetranscriptiefactoren.”
Het bleek dat de aanwezigheid van die insulinecellen andere cellen in een celkweek stimuleerde om zich ook om te vormen tot functionele β-cellen. “Wel moest daarvoor bij die cellen kunstmatig de expressie van een of twee kerngenen voor de insulineproductie worden gestimuleerd”, zegt medeonderzoeker Kenichiro Furuyama. Een week na het begin van de proef produceerde 30% van de α-cellen insuline in reactie op glucose. ϒ-cellen die op dezelfde manier behandeld werden waren zelfs nog effectiever en talrijker.
Vervolgens transplanteerden de onderzoekers die monotypische (een type cel) pseudo-eilandjes van genetische veranderde mensencellen in een diabetische muis. Herrerra: “Die bleken heel effectief. De muis genas. Als die cellen weer verwijderd werden dan werd de muis weer diabetisch. Dat werkte zowel bij cellen van suikerpatiënten als van gezonde mensen en ook zes maanden na de transplantatie produceerden de pseudoeilandjes volop menselijke insuline in reactie op glucose.”

Net α-cellen

Het bleek dat die omgeprogrammeerde glucagoncellen er nog steeds uitzagen als α-cellen. Suiker type 1 is een autoimmuunziekte waarbij de β-cellen worden vernietigd. De onderzoekers vroegen zich af of dat ook met de omgeprogrammeerde α-cellen zou gebeuren. Het bleek dat die een zwakkere afweerreactie tweegbrachten en hoogstwaarschijnlijk niet zouden worden vernietigd door het eigen afweersysteem.

Transplantatie van de alvleesklier of alleen de eilandjes van Langerhans is een oplossing voor suikerziekte, maar transplantaties leveren altijd weerstand van het eigen afweersysteem op. Transplantatie van die pseudo-eilandjes zou een oplossing kunnen zijn. Er moeten nog wel heel wat zaken onderzocht worden, dus loop niet meteen naar je specialist. Herrerra: “We moeten een manier vinden om deze identiteitsverandering te laten plaatsvinden bij bepaalde cellen, maar die moet niet leiden tot verkeerde reacties bij andere cellen.” De weg naar de klinische praktijk schijnt nog lang te zijn.

Bron: EurekAlert