Emmanuelle Charpentier (afb: WikiMedia Commons)

Jennifer Doudna,(afb: WikiMedia Commons)

De Nobelprijs voor scheikunde gaat dit jaar naar twee vrouwen: Emmanuelle Charpentier en Jennifer Doudna, wat op zich al uitzonderlijk is. Ze kregen de prijs voor de ‘ontdekking’ en ontwikkeling van de CRISPR-methode waarmee het genoom bewerkt kan worden.
De CRISPR-methode is een systeem van bacteriën om zich virussen van het lijf te houden. Beide vrouwen ontdekten dat dat bacteriële systeem goed is te gebruiken om DNA aan te passen. Dit blog staat vol met CRISPR-verhalen. Aanvankelijk werd de methode, die pas sedert 2012 in zwang is, aangeprezen als uiterst nauwkeurig, maar dat bleek in de praktijk toch aardig tegen te vallen.
In principe zou deze techniek geschikt zijn om genetische ‘misdrukken’ te repareren, om, bijvoorbeeld, erfelijke ziektes te voorkomen. Dat moet dan gebeuren in het embryo, maar het bewerken van embryonale genomen, met het idee dat die vrucht tot wasdom komt, is vooralsnog niet verantwoord geacht na de strapatsen van de Chinese onderzoeker Jiankui He. Die bestond het om het genoom van een tweeling resistent te maken voor hiv met het grote risico dat de CRISPR-genschaar buiten de beoogde veranderingen ook onbeoogde kan veroorzaken.
“Dit instrument heeft enorme mogelijkheden, die ons allen aangaan”, zegt Claes Gufstafsson, voorzitter van het Nobelcomité voor scheikunde. “Het veranderde niet alleen het fundamenteel onderzoek radicaal, maar resulteerde ook innovatieve gewassen en zal leiden tot baanbrekende nieuwe medische behandelingen.” Volgens Gufstafsson zou de methode elke genetische schade kunnen herstellen.
Volgens Francis Collins, een van de drijvende krachten achter het project van het uitlezen van menselijke genoom en tegenwoordig NIH-opperbaas in de VS, stelt dat de CRISPR-methode alles veranderd heeft. “Er loopt een rechte lijn van het menselijkgenoomproject naar de kracht van CRISPR/Cas.” Die ontwikkeling heeft volgens hem het vakgebied totaal veranderd.”
“Dat je het genoom kunt bewerken betekent dat je in zekere zin voor God speelt”, zegt Luis Echegoyen, voorziiter van de Amerikaanse vereniging van scheikundigen en hoogleraar aan de universiteit van Texas in El Paso. Daarmee legt hij de gevoeligheid van de techniek op het ethisch vlak bloot. Gebruik je die op louter medische gronden of gebruik je die ook om het ontwerp mens te verbeteren?

Schok

Voor Charpentier (51) kwam het nieuws als een (aangename, neem ik aan; as) schok. “Vreemd genoeg werd me dat vooraf al een aantal keer gezegd, maar als het dan gebeurt ben je erg verbaasd en krijg je het gevoel dat het niet echt is”, zei ze in een telefonische reactie uit Berlijn waar ze bij het Max Planckinstituut voor pathogenenonderzoek (ziekteverwekkers) werkt.
Doudna hoorde van een journalist dat ze de Nobelprijs had gewonnen. “Mijn grootste hoop is dat die methode voor goede dingen wordt gebruikt: het achterhalen van mysteries in de biologie die de mensheid ten goede komen.”

Het werk van beide wetenschapsters werd in 2012 gepubliceerd wat, voor Nobelprijswinnaars, een relatief snelle erkenning is. Charpentier: “Dat is pas acht jaar geleden en die methode heeft zich gigantisch ontwikkeld. Iedereen gebruikt tegenwoordig CRISPR/Cas9 (voorop gesteld dat die iets met genetica of geneeskunde te doen heeft; as).”

Maandag werd bekend dat de Nobelprijs voor geneeskunde naar drie Amerikanen gaat die het hepatitis-C-virus hebben ontdekt. Dinsdag werd bekend de Nobelprijs voor natuurkunde gaat naar drie astronomen die meer licht zouden hebben geworpen op dat vreemde fenomeen van de zwarte gaten.

Bron: ABC News