Het CRISPR/Cas9-complex aan het werk aan DNA (rood) (afb: univ. van Californië)

Het Amerikaanse Broad-instituut, een samenwerkings-verband tussen het MIT en de Harvard-universiteit , heeft van het Amerikaanse octrooibureau een aantal patenten verworven die verband houden met de genoombewerkingstechniek CRISPR/Cas9. Die erkenning is een klap voor de universiteit van Berkeley, die ook aast op CRISPR-octrooien. De universiteit beraadt zich nog of zij in beroep zal gaan. De instelling heeft zelf ook nog octrooiaanvragen bij het bureau liggen.

“Zij hebben een patent op groene tennisballen en we op alle tennisballen”, zegt Jennifer Doudna van de Californische universiteit. Zij wordt door velen gezien als ‘uitvinder’ van de genoombewerkingstechniek. Daar moet de kanttekening bij gemaakt worden dat de CRISPR/Cas9-techniek geen uitvinding is maar een ontdekking.
Bacteriën gebruiken die al miljoenen, misschien wel miljarden jaren om virus-DNA in hun eigen DNA in te bouwen om zich die virussen van het lijf te kunnen houden. In Europa kun je natuurlijke systemen niet octrooieren. In Amerika hebben ze daar geen moeite mee, zeker niet als je hier of daar een dingetje verandert.
Hoe het ook zij, diverse bedrijven zijn bezig met het ontwikkelen van medische behandelingen waarbij CRISPR/Cas9 wordt gebruikt. Daaronder zijn ook Editas Medicine, dat licenties heeft van de Broad-octrooien en Intellia Therapeutics en Crispr Therapeutics. De laatste twee bedrijven hebben banden met de universiteit in Californië.

Brede toepassing

Die laatste twee bedrijven zouden dan met het Broad-instituut moeten gaan onderhandelen over licenties. Het gebeurt overigens zelden in de medische wereld dan een octrooihouder partijen uitsluit. Zowel het Broad-instituut als de universiteit hebben aangegeven dat ze voorstander zijn van een zo breed mogelijk gebruik de CRISPR-techniek ten bate van de volksgezondheid. Het idee is dat het patentgevecht geen gevolgen heeft voor het wetenschappelijk onderzoek

Doudna en Emanuelle Charpentier, destijds werkzaam bij de universiteit van Wenen maar tegenwoordig bij het Max Planck-instituut voor infectiebiologie in Duitsland, stonden aan de wieg van wat je rustig de CRISPR/Cas9-revolutie mag noemen. Hun publicatie in 2012 van hun artikel heeft een vloedgolf aan onderzoek veroorzaakt, waarbij die techniek is toegepast. Daaraan heeft overigens ook de publicatie van Feng Zhang van het Broad-instituut een paar maanden later aan bijgedragen. Hij legde de laatste hand.
Onderzoekers waren verbaasd dat het Broad-instituut patenten kreeg toegewezen van het gebruik van de CRISPR/CAs9-techniek bij eukaryote cellen (cellen met kernen zoals menselijke cellen; bacteriecellen hebben geen kern). Zowel de universiteit van Doudna als van Charpentier betwistten de geldigheid van de aanvragen. Hun argument was dat als de techniek uitvoerbaar is in een reageerbuis, zoals beide onderzoeksters bewezen, dat die, met een geringe aanpassing, dan ook werkt bij eukaryote cellen. Broad hield vol dat Zhang wel degelijk inventief te werk is moeten gaan om de techniek werkend te krijgen.

Het patentbureau heeft het Broad-instituut nu dus in het gelijk gesteld. De publicatie van de twee onderzoeksters zou geen “redelijk uitzicht op succes” hebben geboden dat die techniek ook werkt in planten en dierencellen. Deskundigen, waaronder Doudna, zouden in 2012 hebben verklaard dat het nog onbekend was of die techniek bij mensencellen zou werken. In de wetenschap worden Doudna en Charpentier gezien als de enige echte pioniers van de genoombewerking.

Bron: New York Times