Twee artikelen die deze week verschenen gaan over manieren om oogaandoeningen te repareren met behulp van stamcellen. Japanse en Britse onderzoekers hebben, uitgaande van pluripotente stamcellen hoornvliescellen gemaakt die proefdieren genazen van hoornvliesblindheid. Ook het , voornamelijk, Chinese onderzoeksteam gebruikte stamcellen. In dat geval waren het lensepitheelvoorlopercellen, om voor konijnen en makaken heldere ooglenzen te verwezenlijken.  We kunnen nog wel wat verwachten op dit terrein, zo lijkt.

Het oog is een mooi instrument dat is opgebouwd uit zeer specifieke weefsels die uit een aantal celontwikkelingslijnen zijn voortgekomen. Eerder was al aangetoond dat, bijvoorbeeld, hoorn- en netvliescellen zijn te kweken uitgaande van pluripotente stamcellen (die op zichzelf weer zijn ontstaan uit, vooral, huidcellen). Dat is in feite, verhoudingsgewijs een simpele klus. Die cellen maken nog geen oog. In het Brit/Japanse onderzoek werden diverse oogcellen zoals lens- en hoornvliescellen gekweekt, uitgaande van menselijke pluripotente stamcellen. Het lukte de onderzoekers de gekweekte hoornvliescellen te transplanteren bij konijnen, die hoornvliesblind waren gemaakt. De konijnen bleken weer zicht te hebben met die menselijke cellen.” Dit demonstreert dat hoornvliesepitheelcellen in het lab gekweekt en vervolgens getransplanteerd kunnen worden bij konijnen, waarbij die hun zicht terug(?; as)kregen”, zegt onderzoeker Andrew Quantock. “Ons werk belooft niet alleen veel voor de behandeling van andere delen van het oog, maar zou het stadium kunnen inluiden voor klinische proeven.”

Ooglens

De tweede onderzoeksgroep ging iets verder. Ook bij het kweken van een ooglens uit voorlopercellen werd uitgeprobeerd bij dieren, maar ook bij een klein aantal kinderen (jonger dan twee). Het was de onderzoekers te doen om het genezen van aangeboren staar bij kinderen, waarbij de lensvloeistof is vertroebeld. Normaal wordt lensvertroebeling gerepareerd door de ooglens te vervangen door een kunstlens. Haotian Lin van de Sun Yat-sen-universiteit in Guangzhou en collega’s deden het anders: ze maakten een minuscule opening in het lenskapsel, zogen het troebele materiaal weg en wachtten vervolgens tot de lens van binnenuit weer aangroeide. Na te hebben onderzocht of de methode werkte bij proefdieren (ja dus, neem ik aan) perfectioneerden de onderzoekers het proces om dat ook bij peuters en baby’s met staar toe te passen. Bij alle twaalf (proef)kinderen verliep de behandeling voorspoedig: ze kregen weer een helder beeld. Vijfentwintig kinderen met staar kregen de standaardmethode. Die zouden meer problemen hebben gehad dan de ‘stamcelgroep’.
Dat is goed te doen bij baby’s maar mensen met ouderdomsstaar hebben er minder aan, denkt de Nijmeegse emeritus hoogleraar moleculaire biologie Lettie Lubsen. Het duurt namelijk twee maanden voordat de lens weer was teruggegroeid en acht maanden eer hij op volle dikte was. “Als je zo lang zonder zicht moet rondlopen, kan ik me voorstellen dat je toch liever voor een stukje plastic kiest”, zegt ze. “Zeker als je op leeftijd bent.” Lin wijst op de voordelen: zo hadden de behandelde baby’s en peuters nauwelijks last van nastaar, een veel voorkomende bijwerking van de huidige staaroperatie.

“We proberen met stamcelonderzoek het herstellend vermogen van de eigen stamcellen voor reparatie van weefsel- en orgaanschade en voor de behandeling van ziektes te gebruiken”, Kang Zhang van de universiteit van Californië in San Diego. In dit onderzoek werden de eigen min of meer gespecialiseerde stamcellen van de patiënt gebruikt, de lensepitheelstamcellen. Die produceren normaal tijdens iemands hele leven lenscellen voor reparatie.
De onderzoekers willen nu ook gaan kijken of ze een manier kunnen vinden om ook staar bij ouderen met stamceltherapie te genezen.

Bronnen: eScience News, EurekAlert, de Volkskrant