Regeleiwitten op boodschapper-RNA zorgen er voor dat vrouwen en mannen gelijke hoeveelheden ‘geslachtseiwitten’ aanmaken. (afb: univ. van Bangalore)

Ik ben maar een simpele jongen, maar het lijkt er op of het eenvoudige beeld van de eiwitvorming in cellen (DNA–> boodschapper-RNA–> eiwit) steeds ingewikkelder wordt. Genen kunnen uit- en aangezet worden door de methylering van het DNA zelf of van de eiwitten rond het erfmolecuul (de zogeheten histonen). Onderzoekers van de universiteit van München en het Helmholtz-centrum en van de universiteiten van Barcelona en Grenoble hebben nu de werking moleculair mechanisme ontrafelt, van regeleiwitten die een rol schijnen te spelen in de sturing van de expressie van genen op mannelijke en vrouwelijke geslachtschromosomen.

Het aantal genen in mensen, muizen en fruitvliegjes ligt zo rond de 20 000. Dat is geen verklaring voor de verscheidenheid van deze zo diverse diersoorten. Niet alleen het aantal genen telt, maar ook de sturing van de genen. Bij het produceren van eiwitten, de werkpaarden van het leven, wordt een stuk DNA gekopieerd. Het kopie, boodschapper-RNA, vertrekt vervolgens naar het ribosoom, waarbij het RNA dient als mal voor een bepaald eiwit. De productie wordt gestuurd door regeleiwitten. Dat was al bekend. Hoe die RNA herkennen was niet erg duidelijk.
Onderzoekers uit Duitsland, Frankrijk en Spanje hebben nu de ruimtelijke structuur bepaald van zo’n regeleiwit, een complex van twee eiwitten (Sxl en Unr) en bekeken hoe dat wisselwerkte met het boodschapper-RNA van een fruitvliegje. Dat regeleiwitcomplex is wezenlijk voor de actviteit van genen (de expressie) op de geslachtschromosomen (XX voor vrouwtjes en de X van XY voor mannetjes). Dat zorgt ervoor dat er voor beide geslachten vergelijkbare hoeveelheden eiwitten geproduceerd worden.
Die driedimensionale structuur laat zien dat er verschillende eiwitten ‘samenwerken’ voor de specifieke herkenning van een RNA-molecuul, ondanks het feit dat de afzonderlijke eiwitten slecht binden en verschillende taken hebben in de cel. De combinatie van eiwitten betekent dat een relatief klein aantal eiwitten een groot aantal regeltaken op zich kan nemen. De onderzoekers denken dat dit een vrij algemeen principe is bij gensturing.

Bron: Alpha Galileo