Antoine Danchin

De Franse raad voor bioveiligheid (CNCB) denkt dat genoombewerking een wapen zou kunnen zijn voor mensen met minder fraaie doeleinden/middelen, zoals terroristen. Het rapport van de CNCB is niet openbaar gemaakt: slechts de conclusies en aanbevelingen. Een raar verhaal.

Een jaar geleden betitelde de, toen nog, Amerikaanse spionnenbaas James Clapper genoombewerking een massavernietigingswapen. Hij noemde CRISPR/Cas9 niet, maar het was duidelijk dat hij op deze genetische knip- en plakmethode doelde, die sedert 2012 furore maakt in de biologische labs over de hele wereld.
Nou is die Clapper een vreemde snuiter met een voor spionnen kenmerkende overmatige dosis achterdocht, maar hij heeft hier natuurlijk wel een punt. Het veranderen van het genoom kan, net als een hamer, in verkeerde handen tot nare dingen leiden. CRISPR/Cas9 zou kunnen worden gebruikt om, bijvoorbeeld, een nieuw pokkenvirus te maken.
Volgens de CNCB is de komst van CRISPR/Cas9 niet per se een grote stap in de verspreiding van biologische wapens. De sinds 2012 gebezigde bacteriële plak- en knipmethode is in feite een verbetering van technieken die al tientallen jaren bestaan en zal volgens de adviesraad niet voor nieuwe dreigingen zorgen op het gebied van biologische wapens.

Wel ziet CNCB gevaren op het herscheppen van bestaande micro-organismen. “Het natuurlijke is in het algemeen gevaarlijker dan het kunstmatige”, zegt Antoine Danchin, lid van de adviesraad en samensteller van het rapport. “Op het ogenblik is het grote gevaar het reconstrueren van bestaande organismen.”
Dat is relatief makkelijk te doen. Dergelijke kennis zou al in handen zijn van terroristische organisaties, denken diverse spionnendiensten. “IS heeft toegang tot ziekenhuislabs”, zegt Louis Gautier, secretaris-generaal van het Franse ministerie van defensie en veiligheid (de ‘baas’ van CNCB). “Computers die gevonden zijn in heroverde gebieden bevatten informatie over de fabricage van goedkope biologische wapens.”

Aanbevelingen

De aanbevelingen in het verder niet openbare rapport zijn nogal krachteloos en ongeïnspireerd. Onderzoekers moeten doordrongen worden van hun verantwoordelijkheden en het moet moeilijker worden toegang te krijgen tot laboratoria waar aan de genetica wordt gemorreld, zeker als het om ziekteverwekkers gaat. Er moet meer toezicht komen op databanken met gegevens over ziekteverwekkende organismen en dat soort zaken. Als je dergelijke kennis in je bezit wilt hebben, dan lijkt me dat geen groot probleem.

De vraag is natuurlijk of synthetische biologie die terroristische dreiging groter heeft gemaakt. Probleem met biologische wapens is dat die geen onderscheid maken tussen vriend en vijand en zich dus ook tegen de aanvaller kunnen richten.
Dat ongeleide projectielen ongeleide dingen kunnen doen is laatste jaren maar weer eens al te duidelijk geworden. Een zelfmoordterrorist, net als een kamikazepiloot, heeft er geen probleem mee ook te worden opgeblazen. Je kunt kwaad berokkenen met synbiologie. Hoe kun je dat voorkomen? Dat wordt lastig.

Hoe hadden de CNCB-onderzoekers gedacht dat de synbiologiewereld er moet gaan uit zien? Je kunt met een hamer mooie dingen maken, maar ook iemands hoofd mee inslaan. Geen hamers meer verkopen? Zwak verhaal van die jongens en meisjes van het CNCB, voor zover ik kan bekijken. Wat moet je daarmee? Er beter over nadenken, denk ik.

Bronnen: Sciences et Avenir, le Monde